یتسه یابفلا هاگداز ناهیک ناهیک تخانش تسا تسردان ریز یاه ترابع زا کی مادک

Transcript

1 اول فصل هستی الفبای زادگاه کیهان کیهان شناخت است نادرست زیر عبارتهای از 1 کدامیک 1- یابد. افزایش مادی جهان دربارة ما دانش تا شده سبب پرسشهایش برای کننده قانع پاسخهای یافتن برای انسان تالش 1( فرستادند. فضا به شمسی 1356 سال در را 2 و 1 وویجر فضاپیمای دو کیهان شناخت برای دانشمندان 2( زمین از خورشیدی سامانة از خروج از پیش 1 وویجر که است تصویری آخرین کیلومتری میلیارد هفت تقریبی فاصلة از زمین کرة عکس 3( است. گرفته نمودهاند. آغاز را خود سفر ستارهای بین ناشناختة و تاریک فضای بیشتر شناخت برای 2 و 1 وویجر 4( از خورشیدی سامانة از خروج از پیش که است تصویری آخرین روبهرو 2 شکل 2- و گرفت زمین شد. پرتاب فضا به میالدی 1977 سال در فضاپیما این 2- وویجر 1( شناسنامة نپتون و اورانوس زحل مشتری سیارههای از عبور با آن از پس 1- وویجر 2( نمود. ارسال و تهیه را آنها شیمیایی و فیزیکی دارد. قرار آن از کیلومتری میلیارد هفت فاصلة در زمین کرة 2- وویجر 3( است. کیهان بیشتر شناخت جهت در تالشی کاوشگر این ارسال 1- وویجر 4( هستند نادرست زیر عبارتهای از 3 کدامیک 3- قیرط از آسمانها در قانونمندی فهم پی در اولیه انسان که میدهد نشان غارها دیوارة نقاشیهای و سنگنبشتهها از حاصل تاریخی شواهد 1( است. بوده ستارگان مشاهدة و آسمان به نگاه داد. ارائه آندرومیا کهکشان دربارة گزارشی بار اولین برای که است ایرانی ستارهشناس صوفی عبدالرحمن 2( نیست. دسترس در آن فلکی صورتهای در ستارهها رنگ دربارة اطالعاتی که است خورشیدی سامانة به همسایه نزدیکترین آندرومیا کهکشان 3( برد. پی خورشیدی سامانة شکل گازی سیارههای اتمسفر شیمیایی ترکیب به میتوان 2 و 1 وویجر فضاپیماهای از آمده بهدست اطالعات براساس 4( هستند درست کدامها زیر عبارتهای میان 4 در 4- است. کیلومتری میلیارد هفت تقریبی فاصلة از زمین کرة به مربوط 1 وویجر از ارسالی تصویر آخرین الف( کردند. تهیه را آنها شیمیایی و فیزیکی شناسنامة نپتون و اورانوس زحل مشتری سیارههای کنار از عبور با 2 و 1 وویجر ب( برد. پی هستی جهان سازندة ذرههای تشکیل چگونگی به میتوان پرفروغ ستارگان از شده تابیده نور براساس پ( آنها سطح در موجود شیمیایی ترکیبهای سازنده عنصرهای نوع مانند اطالعاتی حاوی میتواند زحل سیارة شیمیایی و فیزیکی شناسنامة ت( باشد. مواد این درصد ترکیب و موارد همة 4( )پ( و )ب( )الف( 3( )پ( و )ب( 2( )ت( و )پ( 1( است نادرست شده داده عبارتهای از 5 کدامیک 5- متفکر انسانهای عمدة دلمشغولی دور گذشتههای از آن فهم که بردارند در هستی«جهان پیدایش»چگونگی دربارة اطالعاتی ستارگان 1( است. بوده است. بوده ستارگان مشاهدة طریق از آسمان قانونمندی و نظام فهم پی در اولیه انسان که میدهد نشان غارها دیوار روی نقاشیهای 2( است. دانشمندان برای بزرگ بسیار آزمایشگاهی همانند آفرینش عظمت برابر در زمین 3( است. سیارات از بعضی اتمسفر در موجود ترکیبهای و عنصرها دربارة اطالعاتی یافتن 2 و 1 وویجر فضاپیماهای پرتاب اهداف جمله از 4( شیمى

2 6 کدام 6- گزینه بهدرستی بیان شده است 1( ستارگان برخالف فرایندهای ایجاد اتمها و عنصرها در جهان هستی هیچگونه اطالعاتی را در اختیار ما قرار نمیدهد. 2( انسان همواره با پرسشهایی همچون»پدیدههای طبیعی چرا و چگونه رخ میدهند «روبهرو بوده است اما تالشی برای یافتن پاسخهای قانع کننده صورت نگرفته است. 3( آخرین تصویری که فضاپیمای وویجر 2 پیش از خروج از سامانة خورشیدی از زمین تهیه کرده در فاصلة هفت میلیارد کیلومتری است. 4( پاسخ به این پرسش بنیادی و بزرگ که»هستی چگونه پدید آمد «در قلمرو علوم تجربی نمیگنجد و پاسخ آن با مراجعه به آموزههای وحیانی بهدست میآید. عنصرها چگونه پدید آمدند 7 با 7- توجه به نمودارهای داده شده که مربوط به عنصرهای سازندة دو سیارة A و B است چه تعداد از موارد زیر درست است الف( فاصلة سیارة A از خورشید کمتر از فاصلة سیارة B از خورشید است. ب( تهیه و ارس ال شناسنامة فیزیکی و شیمیایی سیارة B از جمله مأموریتهای فضاپیماهای وویجر 1 و 2 بود. پ( سیارة A ابعاد بزرگتری نسبت به سیارة B دارد. ت( هر دوی این سیارهها در سامانة خورشیدی قرار گرفتهاند که در آن برخی سیارهها مثل B از جنس گاز و برخی دیگر مثل A از جنس سنگ هستند. 1 )1 2 )2 3 )3 4 )4 8 در 8- میان عنصرهای سازندة سیارة عنصر پس از بیشترین فراوانی را دارد. 1( مشتری- نیتروژن- اکسیژن 2( زمین- منیزیم- نیکل 3( مشتری- هلیم - هیدروژن 4( زمین- سیلسیم- آهن 9 سیارة 9- مشتری نسبت به کرة زمین 1( قطر بیشتر و فاصلة کمتری از خورشید دارد. 2( دمای کمتر و شعاع یکسان دارد. 3( بزرگتر است و فاقد عنصرهای کربن و سیلسیم است. 4( چگالی کمتری دارد و در میان عناصر سازندة آن هیدروژن بیشترین فراوانی را دارد. 1 کدامیک 010 از عبارتهای زیر نادرست است 1( عناصر آهن سیلسیم و آلومینیم در تشکیل سیارة زمین برخالف سیارة مشتری دخالتی ندارند. 2( در تشکیل سیارة مشتری سه عنصر هلیم نئون و آرگون شرکت دارند. )3 دربارة درصد فراوانی عناصر سازندة کرة زمین میتوان گفت: Fe > O > Si > Mg > Ni > S > Ca > Al 4( درصد فراوانی عنصر هیدروژن در سیارة مشتری از درصد فراوانی عنصر آهن در سیارة زمین بیشتر است. 1 همة 111 عبارتهای زیر صحیح هستند بهجز: 1( اختر شیمی یکی از شاخههای علم شیمی است که به بررسی و مطالعه در سطح مولکولی میپردازد. 2( اختر شیمی به مطالعة مولکولهایی میپردازد که در فضای بین ستارهای یافت میشوند. 3( دانشمندان به کمک علم اختر شیمیتوانستهاند وجود مولکولهایی را در مکانهای بسیار دور که پای هیچ انسانی نرسیده است ثابت کنند. 4( به کمک علم اختر شیمی میتوان روی مولکولهای سازندة سیارة مشتری تحقیق و بررسی انجام داد. برگرفته از وبسایت جم شیمى

3 لوا لصف - یتسه یابفلا هاگداز ناهیک 4 1 در 212 رابطه با شکل روبهرو کدام عبارت زیر نادرست است 1( میتوان گفت سیارة مشتری برخالف کرة زمین بیشتر از جنس گاز است. 2( علت گازی بودن سیاراتی مانند مشتری دور بودن آنها از خورشید است. 3( عالوه بر عناصر نشان داده شده در شکل روبهرو عناصر دیگری نیز در زمین یافت میشوند. 4( در میان هشت عنصر فراوان موجود در سیارة مشتری که بزرگترین سیارة سامانة خورشیدی است هیچ عنصر فلزی یافت نمیشود. 1 کدامیک 313 از جملههای زیر دربارة سحابی شکل روبهرو نادرست است الف( شکل سحابی بوم رنگ را نشان میدهد که سردترین مکان شناخته شده در سامانة خورشیدی است. ب( دمای این سحابی حدود 272 0C برخی ستارهها است. است و همانند سحابی عقاب محل پیدایش پ( این سحابی در فاصلة 5000 سال نوری از زمین قرار دارد که در صورت فلکی سنتا روس )قنطورس( واقع شده است. ت( دمای این سحابی 6272 درجه سلسیوس از دمای درون خورشید پایینتر است و سردترین مکان شناخته شده در جهان است. 1( )الف( و )ب( 2( )ب( و )ت( 3( )الف( و )ت( 4( )پ( و )ت( 1 چند 414 مورد از عبارتهای زیر درست هستند الف( نوع و میزان فراوانی عنصرها در دو سیارة زمین و مشتری متفاوت است در حالی که دارای عنصرهای مشترکی نیز میباشند. ب( دانشمندان به کمک این موضوع که عناصر بهصورت ناهمگون در جهان توزیع شدهاند توانستند چگونگی پیدایش عنصرها را توضیح دهند. پ( طی مهبانگ انرژی بسیار عظیمی آزاد شده است که باعث پیدایش ذرات زیراتمی و سپس هیدروژن و هلیم شده است. ت( پس از مهبانگ با گذشت زمان و افزایش دما گازهای هیدروژن و هلیم متراکم شدند و سحابیها را ایجاد کردند. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 1 در 515 رابطه با شکل روبهرو کدام عبارت زیر نادرست است 1( شکل روبهرو سحابی عقاب را نشان میدهد که محل زایش ستارهها است. 2( این تصویر توسط تلسکوپ هابل گرفته شده است که یک مجموعه گازی شکل است. 3( شکل روبهرو بر اثرگذشت زمان و کاهش دما از تراکم گازهای هیدروژن و هلیم پدید آمده است. 4( در سحابیهایی مانند سحابی شکل روبهرو امکان وقوع واکنشهای هستهای برای تولید عناصر سنگینتر وجود ندارد. 1 کدامیک 616 از عبارتهای زیر دربارة ستارهها صحیح نیست 1( ستارهها در سحابیها متولد میشوند رشد میکنند و سرانجام با یک انفجار بزرگ میمیرند. 2( مرگ یک ستاره همراه با یک انفجار بزرگ در ستاره است که سبب میشود عنصرهای سبک و سنگین تولید شده در آن ستاره در فضا پراکنده شوند. 3( درون ستارهها همانند خورشید در دماهای باال و شرایط ویژه عناصر سنگین طی واکنشهای هستهای از عناصر سبکتر پدید میآیند. 4( دمای یک ستاره برخالف اندازة آن تعیین میکند که چه عنصرهایی باید در آن ستاره ساخته شوند. برگرفته از وبسایت جم شیمى

4 1 چند 717 مورد از جمالت زیر درست هستند الف( هر چه دمای ستارهای بیشتر باشد شرایط برای تشکیل عناصر سنگینتر مثل طال و آهن مساعدتر خواهد بود. ب( ستارههای تولید شده در سحابیهای مختلف در زمانی که رشد میکنند عالوه بر نورافشانی گرما نیز تولید میکنند. پ( در هنگام مرگ یک ستاره ستاره پایداری خود را از دست داده و اتمهای سنگین درون آن در سرتاسر گیتی پراکنده میشوند. ت( ستارگان که کارخانه تولید عناصر هستند روند تشکیل عناصر مطابق شکل زیر است. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 1 کدامیک 818 از عبارتهای زیر جملة»سرآغاز کیهان با انفجاری مهیب )مهبانگ( همراه بوده که در آن شرایط «را بهدرستی تکمیل نمیکند 1( ذرههای زیراتمی مانند الکترون نوترون و پروتون ایجاد شدند. 2( واکنشهای هستهای رخ داد و انرژی عظیمی آزاد شد. 3( پس از تشکیل ذرههای زیراتمی عنصرهای هیدروژن و هلیم پا به عرصة وجود گذاشتند. 4( از واکنش عنصرهای هلیم و هیدروژن و تراکم آنها عنصرهای سبک مثل لیتیم کربن و آهن ایجاد شدند. 1 چه 919 تعداد از عبارتهای زیر نادرست هستند الف( با بررسی و مقایسة نوع و درصد فراوانی عناصر سازندة سیارات و خورشید میتوان به درک بهتری از چگونگی تشکیل عنصرها دست یافت. ب( اکسیژن و گوگرد از جمله عنصرهای مشترک سازندة سیارة زمین و مشتری هستند. پ( میزان درصد فراوانی عنصر آهن در کرة زمین با درصد فراوانی هلیم در سیارة مشتری مساوی است. ت( ترتیب ایجاد مواد پس از مهبانگ بهصورت»هیدروژن هلیم عنصرهای سبک عنصرهای سنگین«بوده است. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 2 در 020 خورشید که فاصلة تری نسبت به دیگر ستارگان با ما دارد دمای همة بخشها یکسان و انرژی گرمایی و نورانی آن از واکنش هستههای تأمین میشود. بهطور تخمینی این ستاره تا سال دیگر میتواند نورافشانی کند. 1( کم- نیست- هیدروژن - 5 میلیون 2( زیاد- نیست- هلیم- 5 میلیون 3( کم- نیست- هیدروژن - 5 میلیارد 4( کم- است- هلیم- 5 میلیارد 2 کدام 121 عبارت در مورد خورشید صحیح است 1( دمای سطح آن از داخل آن بیشتر است و حدود 1667 برابر آن است. 2( انرژی گرمایی و نورانی خیره کنندة آن از واکنشهای هستهای هیدروژن و هلیم ایجاد میشود. 3( در هر ثانیه 5 میلیون تن به جرم خورشید اضافه میشود و انرژی تولید میکند. 4( نزدیکترین ستاره به ماست که تخمین زده میشود که تا 5 میلیارد سال دیگر میتواند نورافشانی کند. 2 کدامیک 222 از عبارتهای زیر نادرست است 1( سحابی مجموعهای گازی است که سبب تولید ستارهها و کهکشانها میشود. 2( در خالل انفجار عظیم و تراکم گازهای هیدروژن و هلیم سحابی بهوجود میآید. 3( با انجام واکنشهای هستهای در ستارهها عنصرهای سنگینتر مانند طال آهن و ایجاد میشود. 4( فرایند ایجاد عنصرهای سنگینتر از عنصرهای سبکتر با صرف مقدار زیادی انرژی همراه است. 2 کدامیک 323 از عبارتهای زیر درست است 1( انتشار عنصرهای سنگین در فضا سبب انفجار و مرگ ستارگان میشود. 2( هر اندازه دمای یک ستاره بیشتر باشد عنصرهای ساخته شده در آن سنگینتر خواهد بود. 3( طال و آهن از جمله عنصرهایی هستند که امکان تشکیل آنها در ستارهها وجود ندارد. 4( 92 عنصری که در طبیعت یافت میشوند حاصل فرایندهای هستهای در ستارگان نیستند. برگرفته از وبسایت جم شیمى

5 6 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا ریاضی( با )پیوند اینشتین رابطة است درست عبارت 2 کدام 424 دارد. عکس رابطة انرژی به شده تبدیل ماده جرم با هستهای واکنشهای در شده آزاد انرژی 1( میشود. تبدیل ماده به انرژی هلیم به هیدروژن تبدیل هستهای واکنش در 2( کرد. محاسبه را شده آزاد انرژی مقدار میتوان نهایی و اولیه مواد جرم دانستن با هستهای واکنشهای در 3( آمد. خواهد بهدست ژول حسب بر انرژی شود گرفته نظر در ساعت بر کیلومتر حسب بر نور سرعت اگر اینشتین رابطة در 4( میشود. تولید انرژی کیلوژول آن طی که میشود تبدیل به گرم هلیم به هیدروژن تبدیل هستهای واکنش 2 در 525 است.( الزم انرژی 108J X m فلز گرم هر شدن ذوب برای نور سرعت ( کرد. خواهد ذوب را X فلز گرم انرژی مقدار این s / انرژی - ماده - 2/ ) / انرژی - ماده - 2/ ) / ماده - انرژی - 0/024 ) / انرژی - ماده - 0/0024 )4 هستند درست زیر عبارتهای از تعداد 2 چه 626 آمد. خواهد بهدست کیلوژول حسب بر شده آزاد انرژی گیرد قرار گرم حسب بر ماده جرم و ثانیه بر متر حسب بر نور سرعت اینشتین رابطة در اگر الف( است. هستهای واکنشهای طی فراورده مادة جرم نشاندهندة m اینشتین رابطة در ب( میشود. مصرف زیادی بسیار انرژی هستهای واکنشهای انجام بهدلیل ستارهها درون پ( به ماده تبدیل از شده آزاد انرژی گفت میتوان تئوری بهصورت باشد واقعی دنیای در آن سرعت نصف نور سرعت خیالی دنیای در اگر ت( شد. خواهد واقعی دنیای 1 4 انرژی 1 )4 2 )3 3 )2 4 )1 واکنشهای طی ستاره این در ماده جرم این تمام اگر میباشد تن میلیون چند برابر سال یک طی در خورشید سطح در ماده جرم کاهش 2 میزان 727 است(. نیاز انرژی ژول 247 آهن گرم هر ذوب )برای کرد ذوب میتوان را آهن تن میلیون چند انرژی این وسیلة به شود تبدیل انرژی به هستهای 5/ / )2 5/ / )1 5/ / )4 5/ / )3 برای که کرد خواهد ذوب را فلزی از گرم چند میشود تبدیل انرژی به ماده گرم / آن در که هستهای واکنش از شده آزاد 2 انرژی 828 است الزم انرژی 180J آن از گرم یک هر ذوب 9/ )4 5/ )3 5/ )2 9/ )1 تریتیم و ( 2 1 (H دوتریم هستهای واکنش از و شود مصرف انرژی کیلوژول C اندازة به آب کیلوگرم یک دمای افزایش برای 2 اگر 929 دهد افزایش 75 0 C اندازة به را آب کیلوگرم چند دمای است قادر حاصل انرژی مقدار شود تبدیل انرژی به ماده میلیگرم 18/8 ) 3 1 H) 5/ )4 8/ )3 8 / )2 5/ )1 میشود. ایجاد هلیم به آنها تبدیل و هیدروژن هستههای واکنشهای از آن گرمایی و نورانی انرژی و است زمین به ستاره نزدیکترین 3 خورشید 030 است ثانیه بر کیلوگرم چند آن جرم کاهش سرعت بدهد دست از انرژی ثانیه بر کیلوژول / سرعت با خورشید اگر حال )4 1/ ) )2 1/ )1 ایزوتوپ هستههای از گرم یک هستهای واکنش از حاصل گرمای باشد کیلوژول 56/7 برابر طبیعی گاز گرم یک سوختن از حاصل گرمای 3 اگر 131 است طبیعی گاز کیلوگرم چند سوختن معادل هلیم هستة گرم 0/99364 تولید و ( 2 1 H) هیدروژن ) ) )2 100/95 )1 ماده گرم چند کارخانه این هفتة یک نیاز مورد انرژی تأمین برای کند مصرف انرژی کیلوژول / روزانه صنعتی کارخانة یک 3 اگر 232 ( میشود تبدیل انرژی به هستهای واکنش یک طی m s نور( سرعت / ) ) )2 1/ )1 شیمى

6 است کیلوژول چند میدارد گسیل سال یک طی خورشید که انرژیای مقدار اساس این بر میدارد. گسیل انرژی ژول 1022 روزانه 3 خورشید 333 میشود کاسته خورشید جرم از گرم چند ساالنه آید بهدست E = mc2 رابطة از خورشید در شده تولید انرژی اگر 4/ / )2 4/ / )1 4/ / )4 4/ / )3 سال چند معادل سال یک طی در ستاره این میکند. گسیل خود اطراف به انرژی کیلوژول 1025 حدود روزانه عقاب سحابی در ستاره 3 یک حدود روزانه )خورشید میشود کاسته ستاره این جرم از تن چند حدود سال دو طی در همچنین میکند تولید انرژی خورشید میکند.( آزاد اطراف به انرژی 81/ سال 100 )2 81/ سال )1 81/ سال 100 )4 81/ سال )3 ژول هستند نادرست عبارتها 3 کدام 535 شدهاند. ایجاد چگونه و فرایندی چه طی مادی جهان سازندة ذرههای که فهمید میتوان میشود تابیده زمین به ستارگان از که نوری به توجه با الف( کنند. ارسال و تهیه را آنها شیمیایی و فیزیکی شناسنامة گازی سیارههای کنار از عبور با که بود این 2 و 1 وویجر مأموریت ب( است. زمین سیارة از بیشتر مشتری سیارة در )S( گوگرد عنصر فراوانی درصد پ( کردند. ایجاد را آنها ایزوتوپهای و هلیم هیدروژن عنصرهای انرژی دریافت با زیراتمی ذرههای آن طی که بوده همراه مهبانگ با کیهان سرآغاز ت( )ت( و )پ( )الف( 4( )ت( و )پ( 3( )ت( و )الف( 2( )ب( و )الف( 1( هستند درست عبارتها 3 کدام 636 ترکیبی سؤاالت شدند. فرستاده فضا به خورشیدی 1356 سال در 2 و 1 وویجر فضاپیمای دو ستارهای بین فضای بیشتر شناخت منظور به الف( است. بوده همراه )مهبانگ( مهیب انفجاری با جهان سرآغاز که معتقدند دانشمندان همة ب( میشود. آزاد زیادی انرژی و میشود تغییر دستخوش هسته نوترونهای و پروتونها تعداد هستهای واکنشهای در پ( میشود. کاسته خورشید جرم از تن میلیون 5 حدود هستهای واکنشهای وقوع علت به خورشید سطح در ثانیه هر در ت( )ت( و )پ( )ب( 4( )ت( و )پ( 3( )ت( و )ب( 2( )ب( و )الف( 1( پایدارند عنصر یک اتمهای همة آیا تسا کمتر زیر گونههای از کدامیک در پروتونها و نوترونها تعداد 3 تفاوت Fe ) Ca ) P ) F )1 است صحیح A جرمی عدد و Z اتمی عدد با X فرضی عنصر مورد در مطلب 3 کدام 838 است. A Z X بهصورت عنصر این برای جرمی عدد و اتمی عدد گرفتن قرار نحوة 1( است. A با برابر X عنصر زیراتمی ذرات مجموع 2( است. A Z برابر نوترونها و الکترونها تعداد تفاوت 3( اتم 3 در 939 است. A برابر پروتونها و نوترونها تعداد مجموع 4( است کدام عنصر این اتمی عدد است. 11 برابر پروتونها و نوترونها شمار اختالف 81A 44 )4 37 )3 46 )2 35 )1 اتم 4 در 040 دارد وجود الکترون چند M +2 یون در است. پروتونها شمار برابر 1/5 نوترونها شمار 140M 84 )4 82 )3 54 )2 56 )1 است کدام M عنصر اتمی عدد است. 24 برابر الکترونها و نوترونها شمار اختالف و 120 برابر جرمی عدد M +4 یون 4 در )4 54 )3 46 )2 50 )1 شیمى

7 لوا لصف - یتسه یابفلا هاگداز ناهیک 8 میتوان گفت: 37 و 17 B 12 4 در 242 مورد عنصرهای 6 A 1( اختالف تعداد پروتونهای اتم B و تعداد نوترونهای اتم A با اختالف تعداد الکترونهای اتم B و تعداد پروتونهای اتم A برابر است. 2( تعداد ذرات زیراتمی با بار منفی در اتم خنثی A نصف تعداد این ذرات زیراتمی در اتم خنثی B است. 3( تعداد نوترونها در اتم A دو برابر تعداد پروتونها در این اتم است. 4( عدد اتمی عنصرهای A و B بهترتیب 6 و 20 برابر تعداد پروتونهای 1 2 H است. 4 گزینة 343 درست کدام است 1( ایزوتوپها اتمهای یک عنصر هستند که عدد اتمی یکسان ولی عدد جرمی متفاوت دارند. 2( همة عنصرهای طبیعی مانند منیزیم مخلوطی از چند ایزوتوپ هستند. 3( همة اتمهای یک عنصر مشابه یکدیگر هستند. 4( لیتیم دارای دو ایزوتوپ است و ایزوتوپ سبکتر فراوانی بیشتری نسبت به ایزوتوپ سنگینتر دارد. 4 با 444 توجه به شکل روبهرو در میان ایزوتوپهای اتم منیزیم با عدد اتمی ایزوتوپ بیشترین درصد فراوانی در طبیعت را داراست و عمدة یک نمونة طبیعی از این عنصر را ایزوتوپی با نوترون تشکیل میدهد Mg -12 ) Mg -14 ) Mg -12 ) Mg -25 )4 4 با 545 توجه به شکل روبهرو که نشاندهندة پراکندگی ایزوتوپهای اتم کلر در طبیعت است درصد فراوانی ایزوتوپ سنگینتر کدام است 15% )2 75% )1 85% )4 25% )3 4 با 646 توجه به شکل روبهرو کدام عبارت نادرست است 1( در یک نمونة طبیعی از عنصر لیتیم 2 نوع ایزوتوپ یافت میشود. 2( درصد فراوانی لیتیم با تعداد نوترونهای کمتر از لیتیم با تعداد نوترونهای بیشتر کمتر میباشد. میباشد. 6 بیش از 15 برابر درصد فراوانی 3 Li 7 )3 درصد فراوانی 3 Li 4( در ایزوتوپ فراوانتر لیتیم تعداد نوترونها و الکترونها برابر است. 4 با 747 توجه به جدول داده شده چه تعداد از عبارتهای زیر درست هستند 1 4 H 1 3 H 1 1H اتم نیمعمر پایدار 12/32 سال ثانیه / درصد فراوانی در طبیعت 99/9885 ناچیز صفر )ساختگی( الف( ایزوتوپهای طبیعی میزان پایداری بیشتری نسبت به ایزوتوپهای ساختگی دارند. ب( ایزوتوپی از هیدروژن که دو نوترون دارد از جمله ایزوتوپهای پایدار این عنصر بهشمار میرود. پ( در یک نمونة طبیعی از عنصر H )هیدروژن( ایزوتوپی که فاقد نوترون در هستة خود است بیشترین فراوانی را دارد. ت( دانشمندان توانستهاند ایزوتوپهای سنگینتری نسبت به ایزوتوپهای طبیعی این عنصر بسازند. 1 )4 2 )3 3 )2 4 )1 برگرفته از وبسایت جم شیمى

8 است نادرست گزینه کدام 4 عبارت 848 هستند. ساختگی آنها از عدد چهار که است ایزوتوپ هفت دارای هیدروژن اتم 1( هستند. )نیمعمر( محدود ماندگاری زمان دارای هیدروژن ایزوتوپهای از عدد 5 2( میشوند. متالشی زمان گذشت با و نیستند ماندگار ساختگی ایزوتوپهای هستههای 3( است. 3H> 5 H> 4H> H بهصورت هیدروژن ایزوتوپهای از تعدادی پایداری ترتیب 4( است صحیح هیدروژن عنصر ایزوتوپ هفت دربارة زیر عبارتهای از مورد 4 چند 949 دارند. پایدار هستههای 2 1 H و 1 1 H اتم دو الف( میشود. کاسته ماندگاری زمان از جرمی عدد افزایش با هیدروژن ایزوتوپهای میان در ب( 7 1 H عنصر به پایداری میزان کمترین پ( است. مربوط دارد. را فراوانی بیشترین 1 2 H و 1 1 H ایزوتوپهای ایزوتوپها فراوانی لحاظ از ت( است. صفر آنها فراوانی درصد و ساختگی همگی 7 تا 3 جرمی عدد با عنصرهایی ث( 2 )4 4 )3 3 )2 1 )1 نمیکند بیان را درستی مطلب عبارت 5 کدام 050 است. پایدار حد چه تا یادشده ایزوتوپ که میدهد نشان ایزوتوپ هر نیمعمر 1( میشود. متالشی زمان گذشت با و نبوده ماندگار ناپایدار ایزوتوپ هستة 2( میکنند. آزاد انرژی زیادی مقدار انرژی پر ذرات بر افزون هستهای شکافت اثر بر ناپایدار ایزوتوپهای 3( است. بیشتر پایداری باشد بیشتر پروتون به نوترون نسبت چه هر هیدروژن ایزوتوپهای میان در 4( نمیگیرد صورت زیر موارد از کدامیک عنصر یک ناپایدار ایزوتوپهای هستة شکافت اثر 5 بر 151 پرتوزایی پدیدة 2( انرژی زیادی مقدار آزادسازی 1( پرانرژی ذرات تولید 4( ناپایدار ایزوتوپهای فراوانی درصد افزایش 3( است شده بیان بهدرستی عبارت 5 کدام 252 است. همراه انرژی زیادی بسیار میزان مصرف با نیستند پایدار که ایزوتوپها برخی هستة شکافت 1( میشوند. متالشی زمان گذشت با و هستند ناپایدار باشد 15 / از بیش یا برابر آنها پروتونهای به نوترونها شمار نسبت که هستههایی همة 2( دارند. بلندتری نیمعمر زمان ایزوتوپها دیگر به نسبت معموال است صفر با برابر طبیعت در آنها فراوانی درصد که ایزوتوپهایی 3( هستند. یکدیگر ایزوتوپ b( 2 + c) = ad و a c=2 رابطههای برقراری صورت در c d Y و a b X ذرة دو )4 است صحیح زیر جمالت از مورد 5 چند 353 ندارند. یکسانی جرم سازنده اتمهای معین عنصری از طبیعی نمونة یک در همواره الف( میباشد. هممکان سه از مخلوطی نمونه هر و نیستند یکسان اتمها همة منیزیم نمونه یک در ب( میباشد. 26 و جرمی عددهای با ایزوتوپ 3 دارای میآید در رنگ نقرهای نواری ورقة شکل به که منیزیم عنصر پ( کرد. تعیین را آن زیراتمی ذرههای تعداد میتوان عنصر هر ویژه شیمیایی نماد از استفاده با ت( میشود. داده نمایش A Z E بهصورت اتمها همگانی نماد و میباشد عنصر معنای به Element کلمة ث( 5 )4 4 )3 3 )2 2 )1 بهجز: هستند صحیح زیر عبارتهای 5 همة 454 دارند. یکسانی شیمیایی خواص عنصر یک ایزوتوپهای تمام و است وابسته ( (Z اتمی عدد به عنصر هر اتمهای شیمیایی خواص 1( میکنند. اشغال را خانه یک فقط عناصر دورهای جدول در منیزیم عنصر ایزوتوپ نوع سه هر 2( دارند. تفاوت هم با چگالی مثل جرم به وابسته فیزیکی خواص همة در عنصر یک ایزوتوپهای 3( است. آنها خنثی زیراتمی ذرات تعداد در تفاوت لیتیم عنصر ایزوتوپهای در جرم به وابسته فیزیکی خواص در تفاوت علت 4( هستند درست زیر عبارتهای از تعداد چه دورهای جدول عنصر اولین بهعنوان هیدروژن عنصر ایزوتوپهای مورد 5 در 555 میشود. یافت مختلف ایزوتوپ نوع سه حداکثر عنصر این از طبیعی نمونة در الف( است. ناپایدارتر ایزوتوپها سایر از دارد را نیمعمر کمترین که ایزوتوپی ب( میباشد. رادیوایزوتوپ 5 دارای عنصر این که میشود گفته رادیوایزوتوپ ناپایدار و پرتوزا ایزوتوپهای به پ( میباشد. ایزوتوپ آن نیمعمر و پایداری میزان نشاندهندة طبیعت در ایزوتوپ هر فراوانی درصد ت( 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 شیمى

9 لوا لصف - یتسه یابفلا هاگداز ناهیک 10 5 کدام 656 گزینه صحیح نمیباشد 1( با استفاده از خاصیت پرتوزایی مشخص شد فرش پازیریک به 2500 سال پیش تعلق دارد. 2( با کشف فرش پازیریک در کوههای سیبری مشخص شد مهد صنعت فرش ایران بوده است. 3( از یکی از ایزوتوپهای کربن که خاصیت پرتوزایی دارد بهمنظور تخمین سن اشیای قدیمی و عتیقه مثل فرش پازیریک استفاده میشود. 4( در ایزوتوپی از کربن که برای تعیین قدمت اشیاء استفاده میشود همانند 1 4 H نسبت نوترون به پروتون بیشتر از / 15 میباشد و هر دو ناپایدارند. تکنسیم نخستین عنصر ساخت بشر ( 99 صحیح است 5 چند 757 مورد از موارد زیر دربارة عنصر تکنسیم Tc) 43 الف( نخستین عنصر ساخت بشر است که در واکنشگاههای هستهای طی واکنشهای هستهای تولید شده است. ب( این عنصر اندازهای مشابه یون یدید دارد و به هر میزان توسط غدة تیروئید جذب میشود. پ( عنصر تکنسیم یک رادیوایزوتوپ است که در تصویربرداری پزشکی کاربرد ویژهای دارد. ت( نسبت شمار نوترون به پروتون در این عنصر تقریبا برابر / 13 میباشد. ث( مقدار اندکی از عنصر تکنسیم موجود درجهان از طریق معادن بهدست میآید. 5 )4 3 )3 4 )2 2 )1 5 در 858 رابطه با عنصری که در تصویربرداری غدة روبهرو نقش دارد کدام گزینه صحیح نیست 1( جزو 26 عنصری است که دانشمندان آن را با واکنش هستهای بهطور مصنوعی ساختهاند. 2( بهدلیل اینکه زمان ماندگاری این عنصر کم است نمیتوان مقادیر زیادی از این عنصر را تهیه و برای مدت طوالنی نگهداری کرد. 3( این عنصر در مکانهای مورد نیاز توسط مولد هستهای تولید و سپس مصرف میشود. 4( از خاصیت پرتوزایی این عنصر برای تعیین قدمت فرش پازیریک استفاده شد. 5 چه 959 تعداد از عبارتهای زیر نادرست هستند الف( دانشمندان با بهرهگیری از واکنشهای هستهای تنها میتوانند 26 عنصر جدول را بهطور مصنوعی بسازند. ب( تکنسیم نخستین عنصر از 26 عنصری است که طی واکنشهای هستهای بهصورت مصنوعی ساخته شده است. پ( در تمامی واکنشهای هستهای مقدار زیادی انرژی آزاد میشود. ت( با رشد علم شیمی و فیزیک تبدیل عنصرهای دیگر به طال )کیمیاگری( امکانپذیر شد. ث( 80 درصد عناصری که تاکنون شناخته شدهاند در طبیعت یافت میشوند. 1 )4 4 )3 3 )2 2 )1 6 چه 060 تعداد از عبارتهای زیر درست است الف( شیمیدانها همواره با یافتن کاربردهای منحصر به فرد هر عنصر انگیزة کافی برای ساختن عنصرهای جدید را دارند. ب( تکنسیم را نمیتوان به مقدار زیاد تهیه کرد و آن را نگهداری نمود. پ( تیروئید غدهای پروانهای شکل است که در زیر گلو قرار دارد. ت( اکنون انسان میتواند طال تولید کند اما هزینة آن به قدری زیاد است که نمیتوان آن را به مقدار انبوه تولید کرد. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 6 همة 161 عبارتهای زیر صحیح هستند بهجز: 1( از 118 عنصر شناخته شده فقط 92 عنصر در طبیعت یافت میشوند و 26 عنصر دیگر همگی ساختگی هستند. 2( عنصر فلزی مس دارای رادیوایزوتوپی پرتوزا و ناپایدار است که توسط یک مولد هستهای میتوان آن را تولید کرد. 3( تبدیل عناصر دیگر به طال )کیمیاگری( آرزوی دیرینه بشر بوده است که با پیشرفت علم فیزیک و شیمی تحقق یافته است. 4( با افزایش مقدار اتم تکنسیم در غدة تیروئید امکان تصویربرداری از آن فراهم میشود. برگرفته از وبسایت جم شیمى

10 بهجز: هستند صحیح زیر عبارتهای 6 همة 262 میشود. استفاده اتمی نیروگاههای در سوخت بهعنوان فقط پرتوزا ایزوتوپهای از 1( دارد. ایزوتوپ چندین که است پرتوزا فلز شدهترین شناخته اورانیم 2( است. درصد 0/7 از کمتر طبیعی مخلوط در میرود بهکار اتمی راکتور سوخت بهعنوان که اورانیم از ایزوتوپی فراوانی 3( هب عنصر این از طبیعی مخلوط در را هستهای نیروگاههای در استفاده قابل اورانیم ایزوتوپ فراوانی توانستند کشورمان هستهای دانشمندان 4( دهند. افزایش ایزوتوپی غنیسازی کمک نمیکند کامل بهدرستی را زیر عبارت شده داده موارد از تعداد 6 چه 363» ایزوتوپی»غنیسازی است. هستهای سوخت تولید چرخة مهم مراحل از یکی مییابد. افزایش نمونه یک در ایزوتوپ یک خلوص و مقدار آن طی که است فرایندی است. انجام حال در جهان هستهای کشور 10 در تنها کند. تأمین را کشور نیاز مورد الکتریکی انرژی از بخشی صنعت این گسترش با تا است ساخته قادر را ما کشور دانشمندان صفر )4 1 )3 2 )2 3 )1. اینرو از و خاصیت اتمی راکتورهای 6 پسماندهای 464 میگیرد. صورت آسانی به آنها دفع نیستند خطرناک دادهاند دست از را خود پرتوزایی 1( است. هستهای صنایع مشکالت جمله از آنها دفع هستند خطرناک وجود این با ندارند پرتو تابش 2( میآید. بهشمار هستهای صنایع چالشهای از آنها دفع هستند خطرناک دارند پرتوزایی 3( است. شده یافت آسانی و مناسب بسیار روشهای آنها دفع برای هستند خطرناک مواد دسته از دادهاند دست از را خود پرتوزایی 4( است نادرست زیر گزینههای از 6 کدامیک 565 دارند. سریع و عادی غیر رشد که هستند یاختههایی سرطانی تودههای 1( میباشد. بیماریها درمان و تشخیص رادیوایزوتوپها کاربردهای از یکی 2( است. نشده آن از استفاده و بهرهگیری به موفق هنوز بشر و هستند خطرناک بسیار پرتوزا ایزوتوپهای 3( میشود. استفاده اتمی نیروگاههای در سوخت بهعنوان آن از مهمتر و پزشکی در رادیوایزوتوپها از 4( نیست صحیح مورد کدام مقابل شکل با رابطه 6 در 666 میشود. استفاده نشاندار گلوکز از سرطانی تودة شناسایی برای 1( سرطانی تودة جمله از بدن مختلف مناطق به خون جریان طریق از پرتوزا اتم حاوی گلوکز 2( میرود. میکند. استفاده نشاندار گلوکز از فقط غیرسرطانی سلولهای برخالف سرطانی تودة 3( میشوند. بررسی آشکارساز دستگاه بهوسیلة نشاندار گلوکزهای از شده منتشر پرتوهای 4( است نادرست زیر عبارتهای از 6 کدامیک 767 را خون گردش دستگاه از تصویربرداری هموگلوبین ساختار در آن یونهای قرارگیری با که است رادیوایزوتوپ یک ( A (59= آهن اتم 1( میسازد. ممکن هستند. سیگاری ریه سرطان به مبتالیان همة دلیل همین به دارد پرتوزا مواد توجهی قابل مقادیر قلیان و سیگار دود 2( مییابد. تجمع سرطانی تودههای در بدن به تزریق از پس که میشود گفته نشاندار گلوکز پرتوزا اتم دارای گلوکز مولکول به 3( میباشد. پرتوزا و ناپایدار ایزوتوپهای دارای آهن عنصر همانند فسفر عنصر 4( نمیکند بیان را درستی مطلب گزینه 6 کدام 868 میشوند. یافت همهجا پرتوزا مواد از کمی بسیار مقادیر که میدهند نشان تجربی بررسیهای و پژوهشها 1( نمیگذارد. اثر ما سالمت بر معمول بهطور و است اندک بسیار زمین در موجود پرتوزای مواد از شده تابش پرتوهای میزان 2( میآید. شمار به طبیعت در موجود نجیب گاز سنگینترین که است بیمزه و بیبو رنگ نارنجی گازی رادون گاز 3( نیمز پوستة ترکهای و منافذ به و میشود تولید زمین زیرین الیههای در هستهای واکنشهای طی پیوسته بهطور رادون پرتوزای گاز 4( میکند. نفوذ شیمى

11 لوا لصف - یتسه یابفلا هاگداز ناهیک 12 6 چند 969 مورد از موارد زیر صحیح هستند الف( یکی از فراوانترین مواد پرتوزایی که در کرة زمین یافت میشود گاز رادون است. ب( رادون گازی بیرنگ بیمزه و با بویی تند است و سنگینترین گاز نجیب موجود در طبیعت است. پ( گاز رادون طی واکنشهای هستهای پیوسته در الیههای زیرین زمین تولید میشود. ت( در الیههای زیرین زمین به علت دمای زیاد و فشار کم گاز رادون به منافذ و ترکهای موجود در پوستة زمین نفوذ میکند. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 7 چه 070 تعداد از عبارتهای زیر درست هستند الف( تصویر کرة زمین از چهار میلیارد کیلومتری آخرین تصویری بود که وویجر 1 از زادگاه خود گرفت. ب( دانشمندان تاکنون نتوانستهاند دربارة فرایندهایی که درون ستارهها رخ میدهند و روند پیدایش عنصرها اطالعاتی بهدست آورند. پ( تاکنون 118 عنصر شناخته شده که از این میان فقط 26 عنصر در طبیعت یافت نمیشود. ت( تعداد ذرههای زیراتمی یک عنصر را به سادگی میتوان از روی نماد شیمیایی آن عنصر معین کرد. ث( سرعت مصرف عنصر هیدروژن برای تولید انرژی در سطح خورشید حدود 300 میلیون تن بر دقیقه است. 4 )4 2 )3 3 )2 1 )1 7 چه 171 تعداد از عبارتهای زیر درست هستند الف( طبق بررسیهای اینشتین درون ستارهها برای تولید انرژی ماده میتواند مطابق رابطة E = mc2 به انرژی تبدیل شود. ب( عنصری که از آن برای تصویربرداری غدة تیروئید استفاده میشود نخستین عنصر ساخت بشر است. پ( سلولهای بدن تفاوت میان گلوکز نشاندار شده و گلوکز معمولی را تشخیص نمیدهند. ت( فراوانی ایزوتوپی از فلز اورانیم که بهعنوان سوخت راکتورهای اتمی به کار میرود در طبیعت حدود 7 درصد است. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 7 توضیحهای 272 مربوط به کدام گونهها بهدرستی بیان شده است سؤاالت ترکیبی الف( کربن 13: از آن برای تخمین سن اشیای قدیمی و عتیقه استفاده میشود. ب( تکنسیم: یون حاوی آن هماندازة یون یدید است و در پزشکی برای تصویربرداری از غدة تیروئید کاربرد دارد. پ( اتم : یک رادیوایزوتوپ است که با قرارگیری در ساختار هموگلوبین در تصویربرداری دستگاه گردش خون نقش دارد. 56Fe ت( اورانیم: دانشمندان کشور ما با فرایند غنیسازی ایزوتوپی توانستهاند فراوانی یکی از ایزوتوپهای آن را در مخلوط ایزوتوپهای آن عنصر افزایش دهند. 1( )ب( و )ت( 2( )الف( و )ب( 3( )پ( و )ت( 4( )الف( )ب( و )ت( 7 کدامیک 373 از عبارتهای زیر در مورد عنصرهای طال و آهن نادرست است 1( هر دو عنصر در ستارههای با دمای باال تشکیل میشوند. 2( هر دو جزو 92 عنصری هستند که در طبیعت یافت میشوند. 3( از ایزوتوپ پرتوزای آهن میتواند بهعنوان رادیودارو برای تصویربرداری از دستگاه گردش خون استفاده کرد. 4( با پیشرفت علم شیمی و فیزیک هزینة تولید طال مانند تکنسیم کاهش یافت. 7 چه 474 تعداد از عبارتهای زیر نادرست است الف( در خالل مهبانگ از تراکم گازهای هیدروژن و هلیم سحابی عقاب ایجاد شد که محل زایش ستارهها است. ب( عنصر فسفر دارای رادیوایزوتوپی برای شناسایی سرطان است که میتواند یک یون با 2 بار منفی ایجاد کند. پ( یکی از کاربردهای رادیو داروها تشخیص تودههای سلولی است که رشد غیر عادی و سریع دارند. ت( فرایند کلی تشکیل عنصرها در جهان بهصورت است. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 برگرفته از وبسایت جم شیمى

12 7 عبارت 575 کدام گزینه درست نیست 1( 6 درصد ایزوتوپهای لیتیم را ایزوتوپ سبکتر آن تشکیل میدهد. 2( ایران جزو فهرست دهگانة کشورهایی در جهان است که قابلیت فرایند غنیسازی ایزوتوپی اورانیم را بهعنوان مهمترین مرحلة چرخه تولید سوخت هستهای پیدا کرده است. 3( یکی از فراوانترین مواد پرتوزا که در زندگی ما یافت میشود گاز رادون است. 4( ایزوتوپها اتمهای یک عنصر هستند که عدد جرمی متفاوتی دارند و همة عنصرهای طبیعی مخلوطی از چند ایزوتوپ هستند. طبقهبندی عنصرها 7 کدام 676 جمله به شکل درستی بیان نشده است 1( طبقهبندی کردن يکی از مهارتهای پايه در يادگیری مفاهیم علمی است. 2( طبقهبندی به ما کمک میکند تا 118 عنصر شناخته شده را در جدول با چیدمان خاصی قرار دهیم. 3( عنصرها در جدول دورهای با معیار و مالک خاصی کنار هم قرار گرفتهاند. 4( چیدمان عنصرها در جدول اطالعات ارزشمندی دربارة ويژگیهای عنصرها برخالف رفتار آنها به ما میدهد. 7 همة 777 موارد صحیح هستند بهجز: 1( IUPAC همان اتحادیه بینالمللي شیمي محض و كاربردي است. 2( IUPAC بر اساس شواهد و مدارك تعداد 118 عنصر را در جدول دورهای عنصرها تأیید كرده است. 3( در جدول دورهای عنصرها 9 دوره و 18 گروه وجود دارد. 4( از روی جدول دورهای عنصرها میتوان به تعداد ذرههای زيراتمی يک عنصر پی برد. 7 چند 878 مورد از عبارتهای زیر دربارة جدول دورهای عنصرها نادرست است الف( اولین دورة جدول دورهای کوتاهترین دوره بوده و فقط شامل دو عنصر H و He است. ب( تعداد عنصرهای موجود در دورة دوم 2 تا بیشتر از عنصرهای گروه دوم جدول است. پ( دورة ششم طوالنیترین دورة جدول دورهای است. ت( دورة ششم همانند دورة هفتم 32 عنصر دارد. )1 صفر )2 1 )3 2 )4 4 7 کدام 979 جمله درست است 1( تعداد عنصرهای موجود در گروههای و 17 با هم برابر بوده و شامل 7 عنصر است. 2( عنصرهای گروههای 4 تا 12 در دورههای 4 تا 6 جدول دورهای قرار دارند. 3( در عنصر نیتروژن جرم اتمی میانگین حدود دو برابر عدد اتمی است و تعداد ذرات باردار و خنثی در هستة این اتم با هم برابر است. 4( جدول دورهای امروزی عنصرها را براساس افزايش عدد جرمی سازماندهی کرده است. 8 چند 080 مورد از موارد زیر درست است الف( جدول دورهای عنصرها از عنصر هیدروژن با عدد اتمی يک آغاز و به عنصر شماره 118 ختم میشود. ب( خواص شیمیایی عنصرهاي موجود در يک گروه بسیار شبیه یکدیگر است. پ( هر عنصر را با نماد ویژهای نشان میدهند که میتواند یک یا دو حرفی باشد. ت( هر خانه از جدول دورهای به یک عنصر معین تعلق دارد و حاوی همة اطالعات شیمیایی آن عنصر میباشد. ث( گروههای 14 و 16 جدول دورهای برخالف گروههای و 17 دارای 6 عنصر میباشند. 5 )4 4 )3 3 )2 2 )1 8 کدام 181 عبارت زیر نادرست است 1( در جدول دورهای عنصرها با پیمايش هر دوره از چپ به راست خواص عنصرها بهطور مشابهی تکرار میشود. 2( عنصر آلومینیم را با نماد AL و عنصر طال را با نماد Au نشان میدهند. 3( هلیم عنصری گازی شکل با عدد اتمی 2 است که تمایل به انجام واکنش شیمیایی ندارد. 4( میتوان گفت گاز 18 Ar رفتاری مشابه 2 He دارد و هر دو واکنشپذیری ناچیزی دارند. 8 کدام 282 عبارت درست است 1( اتم فلوئور در ترکیبهای خود با همة عنصرها به شکل يون فلوئورید يافت میشود. 2( يون فلوئورید یک يون تک اتمی با يک بار منفی است. 3( عنصر 37 Rb یک يون تک اتمی با يک بار منفی تشکیل میدهد. 4( عنصر 35 Br در ترکیبهای خود با فلزها به شکل يون تک اتمی 2 Br یافت میشود. برگرفته از وبسایت جم شیمى

13 14 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا نمیکند تکمیل را زیر جملة زیر عبارتهای از تعداد 8 چه 383» امروزی دورهای جدول در «میشوند. سازماندهی اتمی عدد افزايش براساس عنصرها الف( میشود. تکرار مشابهی بهطور عنصرها خواص راست به چپ از دوره هر در ب( دارد. وجود دوره 7 و گروه 18 پ( است. هم به شبیه بسیار دارند قرار گروه يک در که عنصرهايی شیمیایی خواص ت( 3 )4 2 )3 1 )2 صفر )1 يک در که عنصرهايی جدول اين در گرفتهاند. قرار یکدیگر کنار در خاصی نظم با براساس عنصرها دورهای جدول 8 در 484 دارند. مشابهی شیمیایی خواص دارند قرار گروه جرمی عدد افزایش 4( دوره جرمی عدد افزایش 3( گروه اتمی عدد افزایش 2( گروه اتمی عدد کاهش 1( نمیکنند بیان را صحیحی مطالب زیر عبارتهای از مورد چند دورهای جدول به توجه 8 با 585 I 53 اتم پایدار یون بار برابر سه دارد قرار چهارم دورة و سیزدهم گروه در که پایداری یون بار الف( است. صفر جدول 7 دوره عنصرهای تعداد با 3 گروه عنصرهای تعداد اختالف ب( است. است. 14 گروه اول عنصر اتمی عدد از بیشتر 18 گروه اول عنصر اتمی عدد پ( است. پرتوزا رادون همانند آرگون که گرفت نتیجه میتوان هستند گروه هم رادون و آرگون که آنجا از ت( 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 هستند درست زیر عبارتهای از تعداد چه دورهای جدول به توجه 8 با 686 است. کمتر 3 گروه عنصرهای تعداد از 17 تا 13 گروههای در موجود عنصرهای تعداد مجموع الف( کنیم. پیشبینی را عنصر آن خواص و رفتار بتوانیم تا میکند کمک ما به جدول در عنصر یک جایگاه دانستن ب( باشند. 12 اتمی عدد دارای که یافت میتوان اتم 3 عناصر دورهای جدول در پ( میشوند. یافت اتمی تک بهصورت که دارد وجود نجیب گاز 7 دورهای جدول در ت( 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 عنصر تعداد کمترین و گروه در عنصر تعداد بیشترین که دارد وجود دوره و گروه عنصرها دورهای جدول 8 در 787 دارد. وجود دوره در ) ) ) )1 شیمى

14 بهجز: هستند صحیح زیر موارد 8 همة 888 است. متفاوت دارند قرار دورهای جدول از دوره یک در که عنصرهایی شیمیایی خواص 1( هستند. یکدیگر مشابه میگیرند قرار دورهای جدول ستون یک در که عنصرهایی تمام 2( آمد. بهدست مندلیف کارهای اثر بر عناصر دستهبندی زمینة در پیشرفت بزرگترین 3( میکند. ارائه را عناصر نامگذاری و فرمولنویسی قواعد قراردادها نمادها و یکاها )IUPAC( آیوپاک 4( عنصرها اتمی جرم میکند بیان را نادرستی جملة عبارت 8 کدام 989 میکنند. اندازهگیری متفاوتی ترازوهای از استفاده با آنها نوع و اندازه براساس را گوناگون اجسام جرم 1( میکنند. اندازهگیری کیلوگرم یکای با و تنی باسکولهای با را کامیونها جرم 2( میکنند. اندازهگیری گرم یکای و دقیق ترازوهای با را طال جرم 3( میشود. استفاده کیلوگرم یکای از و معمولی ترازوهای از هندوانه جرم اندازهگیری برای 4( بهجز: هستند درست زیر موارد 9 همة 090 نیست. یکسان آنها اندازهگیری دقت و است متفاوت میرود بهکار گوناگون مواد جرم اندازهگیری برای که ترازویی 1( است. تن یک کامیونها جرم کننده اندازهگیری باسکولهای دقت 2( است. گرم صدم یک طال جرم اندازهگیری برای زرگری ترازوی دقت 3(.تسا کوچکتر زیاد چگالی با و بزرگ اجسام از کم چگالی با و کوچک اجسام جرم اندازهگیری برای الزم ترازوی اندازهگیری دقت 4( است درست اندازهگیری وسایل اندازهگیری دقت مورد در جمله 9 کدام 191 کرد. اندازهگیری را هندوانه یک جرم میتوان تنی چند باسکولهای از استفاده با 1( کرد. اندازهگیری را آهنی بزرگ وسایل جرم میتوان معمولی ترازوهای از استفاده با 2( کرد. اندازهگیری ترازو آن با را جسم جرم نمیتوان باشد کمتر ترازو اندازهگیری دقت از جسم یک جرم اگر 3( است. تنی چند باسکولهای اندازهگیری دقت /0 001 زرگری ترازوی اندازهگیری دقت 4( است شده بیان بهدرستی زیر موارد از مورد 9 چند 292 را بدن به ماده آن از شده وارد مولکول یا اتم جرم باید بدن در آن اثر و ماده یک شیمیایی و فیزیکی خواص بررسی برای دانشمندان الف( کنند. اندازهگیری.درک اندازهگیری مناسب سنجهای با مستقیم بهطور را آنها جرم میتوان و نیستند مشاهده قابل که بهطوری هستند ریز بسیار اتمها ب( میکنند. استفاده جرم تعیین برای نسبی جرم مقیاس از دانشمندان نیست اندازهگیری قابل اتمها جرم چون پ( است کربن ایزوتوپ جرم دوازدهم یک برابر اتمها نسبی جرم مقیاس در سنجش وزنه جرم ت( است کربن ایزوتوپ جرم دوازدهم یک با برابر اتمی جرم یکای ث( 5 )4 4 )3 3 )2 2 )1 است شده تعیین بهدرستی زیراتمی ذرههای کدام به مربوط اطالعات جدول به توجه 9 با 393 ( amu) جرم زیراتمی ذرة نام ذره ویژگی نسبی الکتریکی بار شیمیایی نماد 0 1 e 1 0/ 0005 الکترون 1 0 n 0 1/ 0087 نوترون پروتون p +1 1/ 0073 پروتون نوترون- 4( پروتون 3( نوترون 2( الکترون 1( نیست درست عبارت 9 کدام amu با برابر 12 6 C اتم یک جرم 1( است. است. کربن ایزوتوپ ناپایدارترین جرم دوازدهم یک برابر ) amu ( نسبی جرم مقیاس 2(. 1 1H هیدروژن اتم یک هستة جرم با است برابر 1 amu گفت میتوان 3( است. 2 amu با برابر بهترتیب 2 1 H هیدروژن ایزوتوپ جرم 4( شیمى

15 16 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا جدول در شده ذکر اتمی جرم که میشویم متوجه جدول به مراجعه هنگام اما است 7 amu برابر نسبی اتمی جرم واحد در 7 3 Li عنصر 9 جرم 595 است صحیحتر علت کدام شما نظر به است. متفاوت نسبی اتمی جرم واحد طریق از آمده بهدست مقدار با دورهای است. اتمی جرم واحد روش در الکترونها اندک جرم محاسبة عدم علت به تفاوت این 1( است. شده اندازهگیری دقیق بسیار جدول اتمی جرم اما است داده رخ اندازهگیری خطای اتمی جرم واحد روش در 2( است شده داده قرار عنصر ایزوتوپهای تمام اتمی جرم میانگین عنصرها دورهای جدول در و است 7 و 6 ایزوتوپ دو دارای لیتیم عنصر 3( ایزوتوپ. یک فقط نه است. نشده توجهی آن به نسبی اتمی جرم واحد حسب بر جرم محاسبة روش در که است پروتون و نوترون جرم اندک تفاوت علت به تفاوت این 4( است amu چند بور اتم میانگین اتمی جرم میدهد. نشان را بور ایزوتوپهای فراوانی روبهرو 9 شکل / 6 )1 10/ 4 )2 10/ 5 )3 10/ 8 )4 میدهد نشان بهدرستی را منیزیم اتمی جرم گزینه کدام باشد Mg به مربوط دیگر اتم یک و Mg به مربوط اتم 3 منیزیم اتم 4 هر از 9 اگر / 8 )4 25/ 5 )3 24/ 5 )2 25 )1 5 و 3 2 بهترتیب آنها فراوانی نسبت که باشد 7 amu و 7 amu 6 amu اتمی جرمهای با ایزوتوپ سه دارای طبیعت در عنصری 9 اگر 898 است amu چند عنصر این اتمی جرم است 6/ 8 )4 7 / 45 )3 7/ 5)2 7/ 3)1 این میانگین اتمی جرم اگر است. 40 و بهترتیب آنها فراوانی درصد که است a 4A+ و a 2A+ a A ایزوتوپ سه دارای A 9 اتم 999 است چقدر a مقدار باشد /24 2 amu برابر عنصر 26 )4 24 )3 22 )2 20 )1 میدهد نشان بهدرستی زیر جدول در را Y و X مقدار بهترتیب گزینه 1 کدام 0100 ایزوتوپ جرم فراوانی درصد 63Cu 63 X 65Cu 65 Y 63/ 5 amu = میانگین اتمی جرم ) ) ) )1 21Ne 20Ne ایزوتوپ سه دارای 1 نئون 0101 و است چقدر ایزوتوپ سنگینترین فراوانی درصد باشد درصد 70 ایزوتوپ سبکترین فراوانی و /20 5 amu برابر آن میانگین اتمی جرم اگر است. 22Ne 20 )4 15 )3 10 )2 5 )1 فراوانی و باشد 40 amu سبک ایزوتوپ اتمی جرم اگر میباشد. /41 6 amu برابر آن میانگین اتمی جرم و است ایزوتوپ دو دارای A 1 اتم 0102 است کدام سنگین ایزوتوپ اتمی جرم باشد سبک ایزوتوپ فراوانی از کمتر درصد 20 سنگین ایزوتوپ 45 )4 44 )3 43 )2 42 )1 برابر دو سنگین ایزوتوپ فراوانی و /32 2 amu آن میانگین اتمی جرم اگر است. 34 و جرمهای با ایزوتوپ سه دارای X فرضی 1 اتم 0103 است درصد چند 34 amu اتمی جرم با ایزوتوپ فراوانی باشد سبک ایزوتوپ 20 )4 70 )3 10 )2 80 )1 نسبت باشد 130 amu و 128 amu اتمی جرمهای با ایزوتوپ دو دارای عنصر این اگر است. 128 / 8 amu برابر عنصری میانگین اتمی 1 جرم 0104 است چقدر بهترتیب سبک به سنگین ایزوتوپ فراوانی 0/ 67 )4 15)3 / 05)2 / 1 )1 18 A 17 A 16A ایزوتوپ سه A عنصر از نمونه یک در 1 اگر 0105 و باشد درصد 12 و ترتیب به آنها فراوانی درصد و باشد موجود است کدام A عنصر میانگین اتمی جرم 17 / 34 )4 17 / 27 )3 16/ 34 )2 16/ 27 )1 شیمى

16 1 شکل 0106 روبهرو برای توضیح کدامیک از مفاهیم زیر کاربرد بیشتری دارد 1( جرم اتمی میانگین 2( پدیدة ایزوتوپی یا هممکانی 3( یکای جرم اتمی 4( بررسی جرم اتمی عنصر 12 C 6 1 چند 0107 مورد از موارد زیر درست هستند الف( با تعریف amu شیمیدانها موفق شدند جرم اتمی همة اتمهای عناصر و همچنین جرم اتمی ذرات زیراتمی را اندازهگیری کنند. 1 ب( در مقیاس جرم اتمی جرم پروتون و نوترون حدود 1 amu بوده و جرم الکترون حدود amu میباشد /1 را نشان میدهد. پ( اگر در ترازوی فرضی یکای جرم اتمی پایدارترین ایزوتوپ عنصر هیدروژن را قرار دهیم جرم 0087 amu ت( الکترون پروتون و نوترون ذرههای زیراتمی هستند که ترتیب جرم اتمی آنها بهصورت نوترون > پروتون > الکترون میباشد. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 1 در 0108 جدول زیر که ویژگی ذرههای زیراتمی را نشان میدهد چند مورد اشتباه علمی یافت میشود نام ذره نماد بار الکتریکی مطلق عدد جرمی amu 0/ الکترون 0 1 e 1/ پروتون 1 p 1/ نوترون 0 n 6 )4 5 )3 4 )2 3 )1 1 با 0109 توجه به شکل روبهرو جرم اتمی میانگین عنصر لیتیم کدام است 6/ 94 )1 6/ 54 )2 6/ 98 )3 6/ 64 )4 1 با 1110 توجه به شکل روبهرو جرم اتمی کلر در جدول دورهای را محاسبه کنید. 35/ 48 )1 36/ 45 )2 36 )3 35/ 68 )4 1 با 1111 توجه به شکل روبهرو جرم اتمی میانگین عنصر منیزیم کدام است 25/ 20 )1 24/ 32 )2 24/ 65 )3 25/ 01 )4 برگرفته از وبسایت جم شیمى

17 لوا لصف - یتسه یابفلا هاگداز ناهیک 18 سؤاالت کنکوری 1 کلر 1112 در طبیعت دارای دو ایزوتوپ با جرم اتمی 35 amu و 37 amu و کربن دارای دو ایزوتوپ با جرم اتمی 12 amu و 13 amu است. تفاوت جرم مولکولی سبکترین و سنگینترین مولکول CCl 4 چند amu است )سراسری ریاضی - 90( 9 )4 8 )3 7 )2 6 )1 1 عنصر X با جرم اتمی میانگین mol 1 /36 8.g دارای سه ایزوتوپ طبیعی است که یکی از آنها دارای 20 نوترون و فراوانی 20 و دیگری 18 نوترون با فراوانی 70 است. شمار نوترونهای ایزوتوپ دیگر کدام است )جرم پروتون و نوترون را یکسان و برابر 1 amu در نظر بگیرید(. )سراسری تجربی خارج از کشور - 90( 24 )4 23 )3 22 )2 21 )1 /0 در نظر گرفته شود 1 اگر 1114 جرم پروتون 1840 برابر جرم الکترون جرم نوترون 1850 برابر جرم الکترون و جرم الکترون برابر amu جرم تقریبی یک اتم 1 3 T برابر چند گرم خواهد بود 24g) ( 1amu = 1/ )سراسری ریاضی - )93 9/ )4 4/ )3 9/ )2 5/ )1 1 با 1115 توجه به دادههای جدول زیر جرم مولکولی ترکیب AX 2 3 چند amu است )عدد جرمی را برابر جرم اتمی با یکای amu در نظر بگیرید.( )سراسری ریاضی خارج از کشور - 95( ایزوتوپ درصد فراوانی 37 X X A /7 )4 198/5 )3 203/4 )2 213/6 )1 شمارش ذرهها از روی جرم آنها 1 کدامیک 1116 از عبارتهای زیر درست نیست 45 A 10 1( شمردن تکتک ذرههای خاکشیر و برنج و موادی با دانههای بسیار ریز کار دشواری است. 2( با توجه به جرم موادی مثل خاکشیر و برنج میتوان تعداد ذرههای سازنده را شمارش کرد. 3( دانشمندان با استفاده از دستگاهی به نام طیفسنج جرمی جرم اتمها را با دقت بسیارکم اندازهگیری کردهاند / است. 4( جرم هر 1 amu برابر با kg 1 همة 1117 موارد زیر درست هستند بهجز: 1( برای اندازهگیری جرم اتمی با دقت بسیار زیاد از دستگاه طیفسنج جرمی استفاده میشود. 2( جرم یک اتم 1 1 H به تقریب برابر 1 amu بوده که هرamu برابر با g /1 است. ( 1 حدود / اتم یافت میشود. 3( در یک گرم از اتم هیدروژن (H 1 4( رایجترین یکای اندازهگیری جرم در آزمایشگاه گرم است. 1 چند 1118 مورد از موارد زیر درست است. NA = 1 الف( دربارة عدد آووگادرو میتوان گفت 1/ ب( جرم هر اتم هیدروژن به تقریب برابر 1 amu بوده که معادل g /1 است. پ( در یک گرم از نمونة طبیعی هیدروژن N A ذره یافت میشود. ت( جرم یک مول از یک عنصر فلزی برابر با g /1 است. 4 )4 3 )3 2 )2 1 )1 1 کدام 1119 عبارت درست است 1( A N همان عدد آووگادرو است که به این تعداد از هر ذرهای یک مول از آن ذره گفته میشود. 2( A N اتم هیدروژن جرمی معادل 1 amu دارد. /1 ذره از آن عنصر ( جرم مولی اتم هیدروژن برابر است با جرم 4( به جرم یک مول ذره جرم مولی آن ذره گفته میشود که برای تمام عنصرها مقدار ثابتی است. برگرفته از وبسایت جم شیمى

18 اول فصل هستی الفبای زادگاه کیهان 4 گزینة -1 فضا تسخیر و انسان 1 انسانهایی چنین است. ساخته خویش مجذوب را هوشمند انسانهای کنجکاو ذهن شبانگاهی ستارة پر آسمان تاکنون دور بسیار گذشتههای از بودهاند. آن اسرار کشف پی در آسمان به نگاه با هچ طی هستی جهان سازندة ذرههای و آمده پدید چگونه هستی جهان اینکه دربارة را زیادی اطالعات میشود تابیده ستارگان از که نوری 1- میدهد. قرار انسان اختیار در است آمده بهوجود چگونه و فرایندی یافتن برای تالش در آن در گوناگون آزمایشهای با دانشمندان که است کوچکی بسیار آزمایشگاهی همانند آفرینش عظمت برابر در زمین 2- هستند. خود پرسشهای پاسخ یافتهاند. را پرسشها از بسیاری پاسخ ماده با نور برهمکنش همچنین ماده رفتار و خواص مطالعة با شیمیدانها 3- به مراجعه با تنها آدمی و نمیگنجد تجربی علوم قلمروی در اس ت «آمده پدید چگونه»هس تی که دس ت این از پرس شهایی به پاس خ 4- یابد. دست جامع پاسخ به میتواند وحیانی آموزههای پرتوی در و خویش بینش و اعتقادی چهارچوب چگونه و چرا طبیعی»پدیدههای و است «گرفته شکل چگونه کنونی»جهان پرسشهای پاس خ یافتن برای را گس تردهای تالش تجربی علوم 5- است. داده انجام میدهد «رخ اطالعاتی آن منشأ و کیهان دربارة ما امروزه که بهطوری یابد افزایش مادی جهان دربارة ما دانش تا شده سبب دانشمندان روزافزون تالش 6- مثال: بهطور کنند. تصور را آنها نمیتوانستند حتی نیاکانمان که داریم میرویم. فضا به ما امروزه - شدهایم. آشنا کیهان گوناگون نقاط در موجود عنصرهای با - هستیم. سیارهها دیگر در زندگی پی در -. و میکنیم طراحی را مریخ به مسافرت - نمیگنجد. ما ذهن در امروزه که یافت خواهد دست پیشرفتهایی به انسان که آمد خواهد نیز زمانی پیشرفتها این همة با مشاهدة و آسمان به نگاه با اولیه انسان که میدهد نشان است آمده بهدست غارها دیوار نقاش یهای و سنگنبش تهها از که تاریخی ش واهد 7- است. بوده آسمان در قانونمندی و نظام فهم پی در ستارگان 1977 سال در 2 و 1 وویجر فضاپیمای دو تاریخی و طوالنی سفر آن از نمونهای دارد. ادامه همچنان کیهان ش ناخت برای دانش مندان تالش 8- است. شمسی( )منظومة خورشیدی سامانة بیشتر شناخت برای خورشیدی( )1356 میالدی ارسال و تهیه را آنها شیمیایی و فیزیکی شناسنامة نپتون و اورانوس زحل مشتری سیارههای کنار از گذر با داشتند مأموریت فضاپیما دو این 9- کنند. باشند: شد خواهد اشاره آنها به زیر در آنچه مانند اطالعاتی حاوی میتواند سیارات شیمیایی و فیزیکی شناسنامة 10- آنها سازندة عنصرهای نوع - آنها اتمسفر در موجود شیمیایی ترکیبهای -. و آنها در مواد درصد ترکیب - شیمى

19 کتاب از فراتر کنید: توجه شناسنامهها این از نمونه چند به مداری حرکت سرعت km/ s سیاره km به قطر سانتیمتر یک جرم گرم به مکعب گردش زمان مدت خود دور به گردش زمان مدت خورشید دور به اتمسفر حالت L/ W 13 سال 12 ساعت 10 1/ مشتری غلیظ L/ W 9/5 سال 30 ساعت 10 0/ زحل غلیظ L/ W 6/8 سال 84 ساعت 17 1/ اورانوس غلیظ L/ W 5/4 سال 165 ساعت 16 1/ نپتون غلیظ خروج از پیش 1 وویجر که اس ت تصویری آخرین تصویر این میدهد. نمایش کیلومتری میلیارد 7 تقریبی فاصلة از زمین کرة تصویر زیر ش کل است. گرفته زمین از خورشیدی سامانة از میدانید آیا داشتند. ستارهها مطالعة و شب آسمان به زیادی عالقة مسلمان دانشمندان نزدیکترین )آندرومیا است داده ارائه»آندرومیا«کهکشان دربارة گزارش ی بار اولین برای که بود ایرانی ستارهشناس ان از یکی صوفی عبدالرحمن است(. خورشیدی سامانة به همسایه.تسا داده ارائه را معتبری اطالعات فلکی صورتهای در آنها رنگ و اندازه ستارهها موقعیت دربارة همچنین صوفی عبدالرحمن کنند. ارسال و تهیه را آنها شیمیایی و فیزیکی شناسنامة سیارهها برخی کنار از عبور با داشتند مأموریت 2 و 1 وویجر گزینهها: سایر بررسی است. داده افزایش را مادی جهان دربارة ما دانش چرا«و»چگونه مانند پرسشهایی پاسخ یافتن برای انسان تالش )1(: گزینة خورشیدی( )1356 میالدی 1997 سال در را خود تاریخی و طوالنی س فر خورش یدی س امانة بیشتر ش ناخت برای فضاپیما دو این )2(: گزینة کردند. آغاز زمین از خورشیدی سامانة از خروج از پیش 1 وویجر که است تصویری آخرین کیلومتری میلیارد 7 تقریبی فاصلة از زمین کرة عکس )3(: گزینة است. گرفته کیلومتری میلیارد هفت تقریبی فاصلة از را زمین( کرة )عکس تصویر این 1 وویجر درسی کتاب 2 صفحة 1 شکل به توجه با 42 - ةنیزگ 2 است. کیهان بیشتر شناخت جهت انسان تالشهای از نمونهای کاووشگر این ارسال گرفت. گزینهها: سایر بررسی است. شده ارسال و تهیه 1 وویجر توسط فوق تصویر )3(: و )1( گزینة تهیه را آنها شیمیایی و فیزیکی شناسنامة نپتون و اورانوس زحل مشتری س یارههای کنار از عبور با داش تند مأموریت 2 و 1 وویجر )2(: گزینة نمایند. ارسال و ستارهها موقعیت دربارة صوفی عبدالرحمن گزارش در که است خورشیدی سامانة به همسایه نزدیکترین آندرومیا کهکشان 33 - ةنیزگ 3 است. شده ارائه معتبری اطالعات کهکشان این فلکی صورتهای در آنها رنگ و اندازه گزینهها: سایر بررسی و آسمان به نگاه با اولیه انسان که میدهد نش ان آمده بهدست غارها دیوارة روی نقاش یهای و سنگنبش تهها از که تاریخی ش واهد )1(: گزینة است. بوده آسمان در قانونمندی و نظام فهم پی در ستارگان مشاهدة داد. ارائه آندرومیا کهکشان دربارة گزارشی بار اولین برای که است ایرانی ستارهشناس یک صوفی عبدالرحمن )2(: گزینة را آنها شیمیایی و فیزیکی شناسنامة نپتون و اورانوس زحل مشتری سیارههای کنار از گذر با داشتند وظیفه 2 و 1 وویجر فضاپیماهای )4(: گزینة است. مواد این درصد ترکیب و آنها اتمسفر در شیمیایی ترکیب سازنده عنصرهای نوع دربارة اطالعاتی حاوی شناسنامهها این کنند. ارسال و تهیه شیمى

20 64 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا هستند. درست )پ( و )ب( عبارتهای 24 - ةنیزگ 4 عبارتها: بررسی از پیش تصویر آخرین بلکه نبود تصویر آخرین کیلومتری( میلیارد هفت فاصلة )از زمین کرة به مربوط 1 وویجر ارس الی تصویر )الف(: عبارت بود. ستارهای بین ناشناختهتر و تاریک فضای به ورود و ما با وداع بود. سیاره 4 این شیمیایی و فیزیکی شناسنامة ارسال و تهیه و نپتون و اورانوس زحل مشتری سیارههای کنار از عبور 2 و 1 وویجر مأموریت )ب(: عبارت است. امکانپذیر ستارهها از شده تابیده نور براساس آمدهاند پدید چگونه و فرآیندی چه طی هستی جهان سازندة ذرات اینکه فهمیدن )پ(: عبارت شیمیایی ترکیبهای 2- سازنده عنصرهای نوع 1- باش د: اطالعات این شامل میتواند زحل سیارة ش یمیایی و فیزیکی شناس نامة )ت(: عبارت مواد این درصد ترکیب 3- آنها اتمسفر در موجود در آن در گوناگون آزمایشهای با دانشمندان که است کوچک بسیار آزمایشگاهی همانند آفرینش عظمت برابر در زمین 35 - ةنیزگ 5 هستند. خود پرسشهای پاسخ یافتن برای تالش گزینهها: سایر بررسی یرون است. بوده چگونه هستی جهان پیدایش که بوده این متفکر انسانهای دلمشغولیهای مهمترین از یکی دور بسیار گذشتههای از )1(: گزینة میدهد. قرار انسانها اختیار در را اطالعاتی چنین میشود تابیده ستارگان از که است. بوده آسمان در قانونمندی و نظام فهم پی در ستارگان مشاهدة و آسمان به نگاه با اولیه انسان که میدهد نشان نقاشیها این )2(: گزینة ترکیب و اتمسفر در موجود شیمیایی ترکیبهای سازنده عنصرهای نوع مانند اطالعاتی جمعآوری 2 و 1 وویجر فضاپیماهای مأموریت )4(: گزینة بود. سیارهها برخی در آنها درصد نمیگنجد تجربی علوم قلمرو در که است بنیادی و بزرگ بسیار پرسش یک است آمده پدید چگونه هستی که پرسش این 46 - ةنیزگ 6 داد. آن به جامع پاسخی میتوان وحیانی آموزههای براساس فقط و گزینهها: سایر بررسی چگونه و زمانی چه هستی جهان 1- از: عبارتاند که میدهد قرار ما اختیار در را زیادی اطالعات میشود تابیده ستارگان از که نوری )1(: گزینة شدهاند. ایجاد چگونه و فرایندی چه طی عنصرها و اتمها 2- است. آمده بهوجود دربارة ما دانش میدهند «رخ چگونه و چرا طبیعی»پدیدههای مانند پرسشهایی برای کننده قانع پاسخهایی یافتن برای انسان تالش )2(: گزینة است. داده افزایش را مادی جهان گردید. ارسال و تهیه 2( وویجر )نه 1 وویجر توسط کیلومتری میلیارد هفت فاصلة از زمین تصویر )3(: گزینة 37 - ةنیزگ 7 آمدند پدید چگونه عنصرها 1 2 است. عنصرها پیدایش چگونگی هستند آن پاسخ یافتن پی در شیمیدانها که مهمی پرسشهای از یکی میکند. شایانی کمک عنصرها( پیدایش )چگونگی باال پرسش به پاسخ برای خورشیدی سامانة ویژه به کیهان مطالعة 1- درک به میتوان خورشید سازندة عنصرهای با آن مقایس ة و خورشیدی سامانة سیارههای برخی س ازندة عنصرهای مقدار و نوع بررس ی با 2- یافت. دست عنصرها تشکیل چگونگی از بهتری را زمین و مشتری سیارة دو سازندة عنصرهای مقابل 1 شکل دهید. پاسخ شده مطرح پرسشهای به آن به توجه با میدهد. نشان است کدام سیاره هر در عنصر فراوانترین الف( و )Fe( آهن بهترتیب مش تری و زمین سیارههای در عنصر فراوانترین خ: پاس میباشند. )H( هیدروژن ببرید. نام را سیاره دو در مشترک عنصرهای ب( )S( گوگرد و )O( اکسیژن پاسخ: ندارد وجود فلزی عنصر سیاره کدام در پ( نمیشود. یافت فلزی عنصر مشتری سیارة در پاسخ: چرا سنگ یا است گاز جنس از بیشتر مشتری سیارة کنید پیشبینی ت( و Si از عمده بهطور که هستند ترکیباتی سنگها زیرا است گاز جنس از پاسخ: نمیشود. یافت Si مشتری سیارة در که شدهاند تشکیل O زمین در دیگری عنصرهای شکل در ش ده داده نش ان عنصرهای بهجز آیا ث( ببرید. نام مورد چند میشود یافت دارد. وجود و فلوئور پتاسیم سدیم جمله از دیگری عنصرهای شکل در شده داده نمایش عنصرهای بهجز بله پاسخ: شیمى

21 میشود. یافت ستارهای بین فضای در که میپردازد مولکولهایی مطالعة به و است شیمی جذاب شاخههای از یکی اخترشیمی:.تسا نرسیده آنجا به انسانی هیچ پای تاکنون که کنند ثابت دور بسیار مکانهایی در را گوناگونی مولکولهای وجود توانستهاند اخترشیمیدانها میدانید آیا 272 0C دمای با هستی جهان در شده شناخته مکان س ردترین رنگ بوم س حابی است. شده واقع )قنطورس( روس سنتا فلکی صورت در و دارد فاصله زمین از نوری سال 5000 حدود که است دو این در نیز مشترکی عنصرهای که حالی در است متفاوت مشتری و زمین سیارة دو در عنصرها فراوانی میزان و نوع که دریافتید 1 سؤال از است. شده توزیع هستی جهان در ناهمگون بهصورت عنصرها و دارد وجود سیاره دهند. توضیح را عنصرها پیدایش چگونگی بتوانند دانشمندان تا شد سبب یافتهها این 3- است. شده آزاد عظیمی انرژی آن طی که بوده همراه )مهبانگ( مهیب انفجار با کیهان سرآغاز که باورند این بر دانشمندان از برخی 4- گذاشتند. جهان عرصة به پا هلیم و هیدروژن عنصرهای پروتون( و نوترون الکترون )مانند اتمی زیر ذرههای آمدن پدید از پس شرایط آن در 5- این بعدها کرد. ایجاد حابی س نام به گازی مجموعههای و ش د متراکم ش ده تولید هلیم و هیدروژن گازهای دما کاهش و زمان گذش ت با 6- شدند. کهکشانها و ستارهها پیدایش سبب سحابیها گرفته هابل تلسکوپ وسیلة به آن تصویر که است س تارهها زایش مکانهای از یکی عقاب س حابی مثال عنوان به است. شده نکته تشکیل عنصرهای میشود سبب که است همراه بزرگ انفجار یک با س تاره مرگ میمیرند. زمانی و میکنند رشد میش وند متولد س تارهها 7- شود. پراکنده فضا در آن در شده سنگینتر عنصرهای واکنشها این در میدهد رخ هستهای واکنشهای ویژه شرایط و باال بسیار دماهای در خورش ید همانند س تارهها درون 8- میآیند. پدید سبکتر عنصرهای از شرایط باشد بیشتر ستاره دمای که میزان هر به و ش ود ساخته س تاره آن در باید عنصرهایی چه که میکند تعیین س تاره هر اندازة و دما 9- میشود. فراهم سنگینتر عنصرهای تشکیل اتمهای و میشوند متالشی مهیب انفجاری در و داده دست از را خود پایداری گرمابخشی و نورافشانی سال میلیون چندین از پس ستارهها 10- میشود. پراکنده گیتی سرتاسر در آنها سنگین دانست. عنصرها تولید کارخانة میتوان را ستارگان میدهد: نشان را عنصرها تشکیل روند زیر شکل میدانید آیا میرسد C حدود به آن درون دمای و C حدود به آن سطح دمای که است ما به ستاره نزدیکترین خورشید الف( میشود. تبدیل هلیم به هیدروژن آن در که است هستهای واکنشهای از حاصل آن خیرهکنندة نورانی و گرمایی انرژی ب( میشود. کاسته خورشید جرم از تن میلیون پنج ثانیه هر در پ( کند. نورافشانی میتواند دیگر سال میلیارد پنج تا خورشید که میشود برآورد ت( شیمى

22 66 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا کتاب از فراتر هک میکند بیان نظریه این است. جهان تکامل و شروع نحوة توضیحدهندة که اس ت ش دهای پذیرفته کیهانشناس ی مدل )Big band( مهبانگ شده مشاهده پدیدههای از گستردهای طیف پدیده این است. یافته انبساط زمان گذر در و شده آغاز نخس تین چگال بس یار وضعیت یک از گیتی میشود. زده تخمین سال میلیارد 13/8 گیتی سن نظریه این طبق میدهد. توضیح خوبی به را بزرگتر زمین از مشتری سیارة ابعاد اما است. کمتر خورشید از مشتری فاصلة به نسبت خورشید از زمین فاصلة اس ت. مش تری B و زمین A بود. مشتری شیمیایی و فیزیکی شناسنامة ارسال 2 و 1 وویجر مأموریتهای جمله از است. س نگ جنس از زمین و گاز جنس از مش تری اس ت. هستند. درست )ت( و )ب( )الف( موارد بنابراین است: زیر بهصورت زمین و مشتری سیارة دو سازندة عنصرهای فراوانی ترکیب 38 - ةنیزگ 8 مشتری : H > He > C > O > N > S> Ar > Ne زمین : Fe > O > Si > Mg > Ni > S > Ca > Al نیتروژن( و اکسیژن اتمهای )نه است. هلیم و هیدروژن عناصر به مربوط فراوانی بیشترین مشتری سیارة سازندة عناصر میان در میان در و است کمتر زمین سیارة از مشتری س یارة چگالی بنابراین است. سنگی سیارهای زمین و گازی س یارهای مش تری 49 - ةنیزگ 9 دارد. را فراوانی بیشترین هیدروژن مشتری سازندة عناصر گزینهها: سایر بررسی است. بیشتر زمین از مشتری سیارة برای خورشید از متوسط فاصلة و قطر )1(: گزینة است. بیشتر زمین سیارة شعاع از مشتری سیارة شعاع همچنین مییابد. کاهش سیارات دمای خورشید از فاصله افزایش با )2(: گزینة ( 5 (C کربن مشتری سیارة سازندة عناصر از یکی )3(: گزینة است. دارد. شرکت سیلسیم عنصر مشتری سیارة تشکیل در که کنید دقت ةنیزگ گزینهها: سایر بررسی دارند. شرکت آرگون و نئون هلیم عنصر سه مشتری سیارة تشکیل در )2(: گزینة Fe > O > Si > Mg > Ni > S> Ca > Al است: مقابل بهصورت زمین کره سازندة عناصر فراوانی ترتیب کتاب شکل براساس :)3( گزینة آهن عنصر فراوانی درصد از مشتری سیارة در هیدروژن فراوانی درصد که است مشخص مشتری و زمین سیارات شناسنامة براساس )4(: گزینة است. بیشتر زمین سیارة در س ازندة مولکولهای نه میش وند! یافت س تارهای بین فضای در که میپردازد مولکولهایی مطالعة ب ه ش یمی اختر عل م ةنیزگ خورشیدی! سامانة سیارههای مانند سیاراتی بودن گازی بنابراین بود. خواهد بیشتر آنها س طحی دمای باش ند نزدیکتر خورش ید به س یارات هرچه ةنیزگ است. سیارات این تشکیلدهندة ترکیبات و عناصر به مربوط فقط و ندارد خورشید از آنها فاصلة با ارتباطی مشتری گزینهها: سایر بررسی این سرد و غلیظ اتمسفر در ولی ندارد وجود آنها توسط سنگ تشکیل امکان که شده تشکیل عناصری از عمده بهطور مشتری سیارة )1(: گزینة دارد. وجود یخ مقداری سیاره... و رادون اورانیم( مخازن )در اورانیم آب( مولکول )در هیدروژن مانند دیگری عناصر ش ده داده نش ان عناصر بر عالوه زمین در )3(: گزینة میشوند. یافت نمیشود. یافت فلزی عنصر مشتری سیارة در موجود فراوان عنصر هشت میان در که است واضح شده داده نشان شکل مطابق )4(: گزینة هستند. نادرست )ت( و )الف( عبارتهای ةنیزگ در سحابی این خورشیدی! سامانة نه است هستی جهان در شده شناخته مکان سردترین که است رنگ بوم س حابی تصویر ش کل )الف(: عبارت ندارد. قرار خورشیدی سامانة برخی پیدایش محل عقاب سحابی همانند و است سلسیوس درجة 272 حدود جهان نقطة س ردترین بهعنوان س حابی این دمای )ب(: عبارت است. ستارهها است. شده واقع )قنطورس( روس سنتا فلکی صورت در و دارد قرار زمین از نوری سال 5000 فاصله در سحابی این )پ(: عبارت است. جهان در شده شناخته مکان سردترین و است سردتر خورشید درونی( )نه بیرونی سطح از درجه 6272 سحابی این دمای )ت(: عبارت شیمى

23 هستند. درست )پ( و )ب( )الف( عبارتهای ةنیزگ میشود. یافت نیز مشترک عناصر آنها در که حالی در است متفاوت مش تری و زمین س یارة دو در عناصر فراوانی میزان و نوع )الف(: عبارت میباشند. مشترک عناصر جزو گوگرد و اکسیژن عنصر دو مثال رد ناهمگون بهصورت عناصر که میدهد نش ان اس ت متفاوت مختلف س یارههای در عناصر میزان و نوع اینکه مانند یافتههایی )ب(: عبارت دهند. توضیح را عناصر پیدایش چگونگی بتوانند دانشمندان تا شد باعث یافتهها این شدهاند. توزیع جهان پیدایش از پس شرایط آن در اس ت. ش ده آزاد عظیمی انرژی آن طی که بوده همراه )مهبانگ( مهیب انفجاری با کیهان س رآغاز )پ(: عبارت نهادند. وجود عرصة به پا هلیم و هیدروژن عناصر الکترون( و پروتون )نوترون زیراتمی ذرات کردند. ایجاد را سحابیها و شدند متراکم هلیم و هیدروژن گازهای دما کاهش و زمان گذشت با مهبانگ از پس )ت(: عبارت هستهای واکنشهای ویژه شرایط و باال دماهای در خورشید همانند ستارهها درون میشوند. تشکیل ستارهها س حابیها در 4 15 ةنیزینة میآیند. پدید سنگینتر عنصرهای سبکتر عنصرهای از آنها در که واکنشهایی میدهند. رخ گزینهها: سایر بررسی است. ستارهها زایش محل دیگری سحابی هر همانند که میدهد نشان را عقاب سحابی شکل )1(: گزینة است. گازی مجموعه یک دیگری سحابی هر همانند عقاب سحابی است. شده ثبت هابل تلسکوپ توسط عقاب سحابی تصویر )2(: گزینة میآیند. پدید هلیم و هیدروژن گازهای تراکم از دما کاهش و زمان گذشت اثر بر همگی سحابیها )3(: گزینة شوند. ساخته ستاره یک در باید عنصرهایی چه که میکنند تعیین دو هر آن اندازة هم و ستاره دمای هم ةنیزگ گزینهها: سایر بررسی میمیرند. بزرگ انفجار یک اثر در مدتی از پس سرانجام و کرده رشد سپس میشوند متولد سحابیها در ستارهها )1(: گزینة نآ مرگ زمان در سپس و میشوند تولید ستاره در هستهای واکنشهای طی سنگین و سبک عنصرهای ستاره یک رشد مرحله طی )2(: گزینة میشوند. پراکنده فضا در عناصر این تمامی مهیب انفجار یک اثر در ستاره زا آنها در که واکنشهایی میدهد رخ هستهای واکنشهای ویژه ش رایط و باال بسیار دماهای در خورش ید همانند س تارهها درون )3(: گزینة میآید. پدید سنگینتر عناصر سبکتر عنصرهای هستند. درست عبارتها همة ةنیزگ میشوند. فراهم بیشتر آهن و طال مثل سنگینتر عناصر تشکیل برای شرایط باشد بیشتر ستارهای دمای چه هر )الف(: عبارت ار خود پایداری سرانجام و میکنند تولید گرما هم و میکنند نورافشانی هم خود رشد با همزمان س ال میلیون چندین طی س تارهها )ب(: عبارت میدهند. دست از اتمهای و میروند بین از بزرگ انفجار یک طی و داده دس ت از را خود پایداری س تارگان گرما تولید و نورافش انی س الها از پس )پ(: عبارت میشوند. پراکنده گیتی سرتاسر در آن درون است. شده ارائه بهدرستی عناصر تشکیل روند و هستند عناصر تولید کارخانههای همان ستارگان )ت(: عبارت پس و شدند تولید کربن و لیتیم مثل س بکی عناصر هلیم و هیدروژن گازهای واکنش و تراکم از س تارهها در که کنید دقت ةنیزگ شدند. ایجاد طال و آهن مثل سنگینی عناصر آن از است. نادرست )پ( عبارت ةنیزگ عبارتها: بررسی به میتوان خورشید سازندة عناصر با آن مقایسة و خورشیدی سامانة سیارههای سازندة عنصرهای فراوانی درصد و نوع بررسی با )الف(: عبارت یافت. دست عنصرها تشکیل چگونگی از بهتری درک است. متفاوت هم با سیاره دو در آنها جرمی درصد اما هستند. مشتری و زمین سازندة مشترک عنصرهای اکسیژن و گوگرد )ب(: عبارت است. مشتری سیارة در هلیم فراوانی درصد از بیشتر زمین در آهن فراوانی درصد )پ(: عبارت سنگینتر عنصرهای آن از پس و س بکتر عنصرهای آنها میان هس تهای واکنش از که بود همراه زیراتمی ذرات تولید با مهبانگ )ت(: عبارت گردید. حاصل انرژی همراه به برابر تقریبا خورشید س طح )دمای نیست. یکسان آن بخشهای همة دمای و است زمین به س تاره نزدیکترین خورش ید ةنیزگ تخمین و شده ایجاد هیدروژن هستههای واکنشهای از خورشید نورانی و گرمایی انرژی میرسد( C به آن داخل دمای و C کند. نورافشانی میتواند دیگر سال میلیارد 5 تا خورشید که میشود زده کند. نورافشانی میتواند دیگر سال میلیارد 5 تا که میشود زده تخمین که ماست به ستاره نزدیکترین خورشید ةنیزگ گزینهها: سایر بررسی kã{ n¼i# ihj#ái j kã{ n¼i#c w#ái j = است C حدود آن داخل دمای و C برابر تقریبا خورشید سطح دمای )1(: گزینة هلیم( و هیدروژن )نه هیدروژن. هستهای واکنشهای از )2(: گزینة میشود. کاسته خورشید جرم از تن میلیون 5 ثانیه هر در )3(: گزینة شیمى

24 لوا لصف - یتسه یابفلا هاگداز ناهیک ةنیزگ فرایند ایجاد عنصرهای سنگینتر از عنصرهای سبکتر با آزاد شدن انرژی همراه است. در خالل مهبانگ از تراکم گازهای هیدروژن و هلیم تش کیل ش ده مجموعة گازی به نام سحابی ایجاد شد که باعث تولید ستارهها و کهکشانها شد و طی واکنشهای هستهای دیگر عنصرهای سنگینتر مانند طال آهن و ایجاد شدند. 23 ةنیزگ دما و اندازة یک ستاره تعیین میکند که چه عنصرهایی در آن ساخته شوند. هر چه دمای ستاره بیشتر باشد شرایط تشکیل عنصرهای سنگینتر در آن فراهم میشود. بررسی سایر گزینهها: گزینة )1(: مرگ یک ستاره با انفجاری بزرگ همراه بوده و باعث پراکنده شدن عنصرهای سازندة آن در فضا میشود. گزینة )3(: در ستارههایی که دمای بیشتر دارند امکان تشکیل عنصرهای سنگین مانند طال و آهن فراهم میشود. گزینة )4(: در طی واکنشهای هستهای در ستارهها و کهکشانها 92 عنصر موجود در طبیعت به همراه تعداد زیادی عنصر پرتوزا تولید شدند. 24 ةنیزگ 4-32 رابطة اینشتین )پیوند با ریاضی( 3 همانطور که در باجة آموزش )2( آموختید درون ستارهها به دلیل انجام واکنشهای هستهای انرژی بسیار زیادی آزاد میشود. اینشتین رابطة E = mc2 را برای محاسبة انرژی تولید شده در این واکنشها ارائه کرد. این رابطه به»اصل همارزی جرم و انرژی«معروف است. E = mc2 ( 1J = 1 kgm2s : E انرژی بر حسب ژول (2 )kg( جرم ماده بر حسب کیلوگرم : m ( m : c سرعت نور بر حسب متر بر ثانیه ) s m است. نکته سرعت نور در خأل برابر s 2 2 الف( تجربه نشان داده است که در تبدیل هیدروژن به هلیم 0/0024 گرم ماده به انرژی تبدیل میشود. حساب کنید که در این واکنش هستهای چند ژول انرژی آزاد میشود پاسخ: m = 0/ 0024g = 2/ kg c m E mc / = 2 = ( 3 108) 2 = 2/ J s E =? J ب( برای ذوب کردن یک گرم آهن مقدار 247 ژول انرژی الزم است. انرژی آزاد شده در تبدیل هیدروژن به هلیم چند کیلوگرم آهن را ذوب خواهد کرد پاسخ: از تبدیل هیدروژن به هلیم /2 ژول انرژی آزاد میکند. بنابراین: این مقدار انرژی توانایی ذوب 874/5 تن آهن را دارد. 0/ 001kg 247 J x kg x kg 2/ J در واکنشهای هستهای اختالف جرم مواد اولیه و نهایی طبق رابطة E = mc2 به انرژی تبدیل میشود. بررسی سایر گزینهها: گزینة )1(: طبق رابطة اینشتین انرژی آزاد شده در واکنشهای هستهای با جرم مادة تبدیل شده به انرژی )m( رابطة مستقیم دارد. گزینة )2(: در واکنش هستهای تبدیل هیدروژن به هلیم ماده به انرژی تبدیل میشود. m گزینة )4(: در رابطة E = mc2 اگر m برحس ب کیلوگرم )kg( و c برحس ب متر بر ثانیه ) ( باش د انرژی آزاد ش ده برحسب ژول () J s بهدست میآید. برگرفته از وبسایت جم شیمى

25 فرمول طبق میشود. تبدیل انرژی به ماده گرم ( / (3 0/0024 مقدار هلیم به هیدروژن تبدیل هستهای واکنش در ةنیزگ E =?, m = 2/ g = 2/ kg, c = m s J( حسب )بر شده تولید انرژی :مقدار =E / ( 3 108) 2 = 2/ J است: کیلوژول : E = mc برابر ژول 1 اینکه به توجه با g(: حسب )بر شده ذوب فلز جرم )kj حسب )بر شده آزاد انرژی مقدار = / kj 1() g 108() J x = g xg () 2/ () J است. درست )ت( عبارت تنها ةنیزگ عبارات: بررسی نور سرعت و تن حسب بر ماده جرم معادله در باید آید بهدس ت کیلوژول حس ب بر E مقدار E = mc2 رابطة در آنکه برای )الف(: عبارت گیرد. قرار ثانیه بر متر حسب بر میدهد. نشان را انرژی به شده تبدیل مادة مقدار m E = mc2 رابطة در )ب(: عبارت مصرف(. )نه میشود آزاد زیادی بسیار انرژی هستهای واکنشهای انجام علت به ستارهها درون )پ(: عبارت شد. خواهد 1 شده آزاد انرژی شود ( 1 ) نصف نور سرعت اگر میرسد 2 توان به نور( )سرعت c چون اینشتین فرمول به توجه با )ت(: عبارت 4 2 با: است برابر سال یک در پس میشود کاسته خورشید جرم از تن میلیون 5 خورشید سطح در ثانیه هر در ةنیزگ ساله یک مقدار = = 15/ تن( )میلیون داریم: آهن مقدار برای E = mc2 E = 15/ ( ) = 141/ M Fe 247 = 141/ M Fe = 5/ g = 5/ تن( )میلیون : E = mc2 فرمول طبق شده آزاد انرژی محاسبة برای ةنیزگ E =? J, m = 1/ g = 1/ kg, c m s J(: حسب )بر شده آزاد انرژی E= 1/ ( 3 108) 2 E= 9/ J g(: حسب )بر شده ذوب فلز جرم 1() g 180 () J x = 5/ g xg () 9/ () J : E = mc2 فرمول طبق شده آزاد انرژی مقدار محاسبة برای ةنیزگ E =? J, m = 18 / 8 mg = 1/ kg, c = m s E = 1/ ( ) 2 E 1/ J E = 1/ kj 1( kg JA) 315( kj) x = 5/ kg JA x( kg JA) 1/ ( kj) است. کیلوگرم 6 10 برابر میلیگرم 1 نکته ژول(: حسب )بر شده آزاد انرژی مقدار 75 0 C دمای افزایش با آب جرم :)kg حسب )بر شیمى

26 70 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا آمد: خواهد بهدست تن حسب بر جرم است شده داده kj حسب بر E چون E = mc2 فرمول به توجه با ةنیزگ ( c m ) s ثانیه یک در شده آزاد انرژی :میزان E = mc 2 3/ = m ( ) 2 m = تن است. ثانیه بر کیلوگرم خورشید جرم کاهش سرعت بنابراین تن 1 = 1000 kg m = kg شده تبدیل مادة جرم بنابراین است ش ده فراورده گرم 0/99364 به تبدیل واکنشدهنده گرم 1 هس تهای واکنش این در ةنیزگ m = 1 0/ 99364= 6/ g = 6/ kg از: است عبارت انرژی به E = 6/ ( 3 108) 2 = 5/ J = 5/ kj : E = mc2 فرمول به توجه با :)kg حسب )بر طبیعی گاز جرم 0/ 001( kg) 56/ 7 ( kj) x = kg x ( kg) 5/ 724 ( kj) آمد: خواهد بهدست تن حسب بر جرم است شده داده کیلوژول حسب بر E چون E = mc2 فرمول به توجه با ةنیزگ باید کارخانه این روزانة انرژی تأمین برای بنابراین است گرم 106 معادل تن 1 E mc m E m / 8 = 2 = = kj = kg c2 ( 3 108) 2 شود. تبدیل انرژی به هستهای واکنش طی ماده گرم 1 ( p»n) () g x / = g 7 ( p»n) x () g سال یک طی شده گسیل انرژی مقدار = = 3/ J = 3/ kj E = mc 2 3/ = m ( ) 2 m = 4/ kg = 4/ g ةنیزگ E sun = E star 1023 day = day = سال E = mc = m ( ) 2 m = 81/ kg = 81/ ton ةنیزگ میباشند. نادرست )ت( و )پ( عبارتهای ةنیزگ و کی هستی جهان این اینکه از پیغام میفرستد. برایمان باش آگاه پیغام پیوس ته میتابانند ما برای که نوری با پرفروغ س تارگان )الف(: عبارت شدهاند. ایجاد چگونه و فرایندی چه طی عنصرها و اتمها یعنی مادی جهان سازندة ذرههای و است آمده بهوجود چگونه را آنها شیمیایی و فیزیکی شناسنامة و اورانوس زحل مشتری مثل سیارههایی کنار از عبور با داشتند ماموریت فضاپیما دو این )ب(: عبارت هستند. شکل گازی همگی سیارهها این کنند. ارسال و تهیه زمین سیارة در گوگرد فراوانی درصد بنابراین است درصد 5 حدود زمین در و درصد 0/1 حدود مشتری در گوگرد فراوانی درصد )پ(: عبارت است. مشتری سیارة از بیشتر آمدن پدید از پس شرایط درآن است. شده آزاد زیادی انرژی آن طی که است بوده همراه )مهبانگ( بزرگ انفجار با کیهان سرآغاز )ت(: عبارت مه زیراتمی ذرههای دانس ت باید ش دند. ایجاد آنها ایزوتوپهای و هلیم هیدروژن عنصرهای الکترون و پروتون نوترون مثل زیراتمی ذرههای شدند. ایجاد مهبانگ نتیجه در است. درست )ت( و )پ( عبارتهای ةنیزگ فضا به خورشیدی سامانة بیشتر ش ناخت راستای در خورش یدی( )1356 میالدی 1977 س ال در 2 و 1 وویجر فضاپیمای دو )الف(: عبارت شدند. فرستاده است. بوده همراه )مهبانگ( مهیب انفجاری با جهان سرآغاز که معتقدند دانشمندان برخی )ب(: عبارت نمیباشد آسان تغییر این میشوند. تغییر دستخوش هسته پروتونهای و نوترونها تعداد اینکه یعنی میکند تغییر هسته هستهای واکنشهای در )پ(: عبارت دهد. رخ هسته ساختار در تغییر باید پس میشوند ساخته جدید اتمی عدد با جدید عناصر چون هستهای واکنشهای در میکند. آزاد زیادی انرژی و میشود. کاسته خورشید جرم از هلیم به هیدروژن تبدیل هستهای واکنشهای علت به تن میلیون 5 حدود خورشید سطح در ثانیه هر در )ت(: عبارت شیمى

27 ةنیزگ جرمی عدد و اتمی عدد اتمی زیر ذرات 4 دارد. بستگی آنها ویژگیهای به عنصر هر فیزیکی و شیمیایی خواص که هستند عنصر یک سازندة ذرههای کوچکترین اتمها و پروتون الکترون اتمی زیر ذرههای معروفترین میگویند. اتمی زیر ذرههای دارد وجود اتم یک س اختار در که ذرههایی به اتمی: زیر ذرههای دارند. نام نوترون )Z( اتمی عدد باشد داشته وجود پروتون 26 اتم یک هس تة در اگر مثال عنوان به میگویند. اتم یک هس تة پروتونهای تعداد به )Z(: اتمی عدد است. 26 برابر اتم آن نکته نکته است. برابر اتمی عدد با پروتونها و الکترونها شمار نتیجه در هستند خنثی اتمها 30 و پروتون 26 اتم یک هس تة در اگر مثال عنوان به میش ود. گفته اتم یک هس تة نوترونهای و پروتونها تعداد مجموع به )A(: جرمی عدد است. 56 برابر اتم آن )A( جرمی عدد باشد داشته وجود نوترون است: برقرار زیر رابطة اتم یک جرمی عدد و اتمی عدد میان جرمی عدد = اتمی عدد + نوترونها شمار A = Z + N 3 3 باال در را )A( جرمی عدد و نماد چپ س مت پایین در را )Z( اتمی عدد و نوش ته را نظر مورد عنصر ش یمیایی نماد ابتدا اتم هر معرفی برای میدهند. قرار اتم شیمیایی نماد چپ سمت  o ]#jk A µUH#jk Z E ÂÄIõà {#j I µ º# است. عنصر معنای به Element واژة نخست حرف E نماد نکته Fe بهصورت را آهن که زمانی مثال عنوان به است. 56 برابر آهن جرمی عدد و 26 برابر آهن اتمی عدد یعنی میدهیم نمایش کنید. مشخص را ( Al) آلومینیم اتم نوترونهای و پروتونها الکترونها شمار است. برابر پروتونها شمار با الکترونها شمار اتمها همة در پاسخ: IÀ ¼U»oQ#nIµ { = Al IÀ»oT ²H#nIµ { = 13 IÀ»oU¼º#nIµ {# = 27 13= 14 نمود: استفاده =N A Z فرمول از میتوان نوترونها شمار محاسبة برای N Z )Z( پروتونها شمار )N( نوترونها شمار شیمیایی نماد 19 F P Ca Fe است. کمتر گزینهها سایر از )3( گزینة در پروتونها و نوترونها تعداد تفاوت میگویند. )A( جرمی عدد اتم یک هستة نوترونهای و پروتونها تعداد مجموع به ةنیزگ گزینهها: سایر بررسی است. صحیح A Z X :)1( گزینة است. اتم آن نوترونهای و پروتونها الکترونها شمار برابر اتم هر زیراتمی ذرات مجموع )2(: گزینة میدهد. نشان را اتم هر نوترونهای شمار A Z )3(: گزینة شیمى

28 72 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا A= Z+ N= 81 N Z= 11 81= Z+ 11+ Z 2Z= 70 Z= 35 A= Z+ N= = Z+ 1/ 5Z Z= 56 N= 15 / Z M 2+ در الکترونها شمار = Z بار الکترونها شمار = 56 2= 54 A Z N e Z M4 + = + = 120 = 4 N + Z = Z+ Z= 120 2Z= 100 Z= 50 N e= 24 N Z= ةنیزگ ةنیزگ ةنیزگ A اتم پروتونهای تعداد و B اتم الکترونهای تعداد اختالف با A اتم نوترونهای تعداد و B اتم پروتونهای تعداد اختالف ةنیزگ»oT ²H = 6»oT ²H = A ¼U»oQ = B ¼U»oQ = 17»oU¼º = 6»oU¼º = 20 ( 17 6 = 11 ) است. برابر است. 1 2 H اتم هستة در موجود پروتونهای تعداد برابر 17 و 6 بهترتیب B و A عنصرهای اتمی عدد و است پروتون یک دارای 1 2 H هستة ةنیزگ )هممکان( ایزوتوپ 5 نیا میکنند. اندازهگیری زیادی بسیار دقت با را اتمها جرم جرمی طیفسنج نام به دستگاهی کمک با دانشمندان برای ندارند. یکسانی جرم سازنده اتمهای معین عنصری از طبیعی نمونة یک در اغلب که میدهد نشان بررسیها سه از مخلوطی بلکه نیس ت یکس ان نمونه این در منیزیم اتمهای همة که میدهد نش ان منیزیم نمونة یک مثال هستند. )ایزوتوپ( هممکان میگویند. ایزوتوپ دارند متفاوت جرمی عدد و یکسان اتمی عدد که عنصر یک اتمهای به ایزوتوپ: است. مربوط آنها نوترونهای تعداد تفاوت به عنصر یک ایزوتوپهای جرم تفاوت نکته رد )Z( پروتونها و الکترونها تعداد و میکنن د تعیین را عنصر یک ش یمیایی خواص الکترونها که آنج ا از 1- اب ایزوتوپها جرم چون و دارند یکسانی شیمیایی خواص ایزوتوپها بنابراین است برابر هم با عنصر یک اتمهای دارد. تفاوت هم با نیز آنها جرم به وابسته فیزیکی خواص بنابراین است متفاوت یکدیگر نکته میکنند. اشغال را مکان یک تنها عنصرها دورهای جدول در و دارند یکسانی شیمیایی خواص همگی عنصر یک ایزوتوپهای الف( دارند. تفاوت یکدیگر با و ذوب نقطة چگالی مانند جرم به وابسته فیزیکی خواص برخی در ایزوتوپها ب( میدهد: نشان را معین عنصر یک ایزوتوپهای شباهتهای و تفاوتها زیر جدول 2- شباهت پروتون( )تعداد اتمی عدد الکترون تعداد شیمیایی خواص دورهای جدول در موقعیت الکترونی آرایش تفاوت جرمی عدد اتمی جرم نوترون تعداد مانند جرم به وابسته فیزیکی خواص و چگالی ذوب نقطة شیمى

29 کنید: کامل را زیر جدول منیزیم ایزوتوپهای نماد به توجه :لاثمبا Z A ایزوتوپ نماد ویژگی الکترون تعداد نوترون تعداد Mg Mg Mg 12 میشوند. تجزیه خودبهخودی بهصورت پرتو تابش با و دارند ناپایدار هستة که میشود گفته موادی به پرتوزا: مادة رب افزون تالشی اثر بر اغلب و هس تند پرتوزا ایزوتوپها این میشود. متالشی زمان گذش ت با و نیس ت ماندگار ناپایدار ایزوتوپهای هس تة میکنند. آزاد نیز انرژی زیادی مقدار انرژی پر ذرههای نکته میشوند. متالشی زمان گذشت با و ناپایدارند باشد 1/5 از بیشتر یا برابر آنها پروتونهای به نوترونها شمار نسبت که هستههایی اغب یابد. تقلیل پرتوزایی واکنشهای اثر بر خود اولیة مقدار نصف به پرتوزا مادة که میگویند زمانی مدت به نیمعمر: است. بلندتر آن نیمعمر باشد پایدارتر ایزوتوپ چه هر که بهطوری است پایدار اندازه چه تا ایزوتوپ آن که میدهد نشان ایزوتوپ هر نیمعمر هک پرتوها این میکنند. منتشر پرتو خود از اتمیشان س اختار به توجه با که هس تند ناپایداری عنصرهای واقع در رادیوایزوتوپها رادیوایزوتوپ: فرایندهای در میتوانند اساس همین بر و بوده متفاوتی انرژی س طح و موج طول دارای هس تند ( γ ) گاما و ( β ) بتا ) α ) آلفا پرتوهای ش امل شوند. گرفته کار به درمانی و تشخیصی مختلف نکته ( 1 2 H, 1 1 (H دارند. پایدار هستة ایزوتوپ 2 فقط ایزوتوپ 7 این بین از است. ساختگی ایزوتوپ 4 و طبیعی ایزوتوپ 3 دارای هیدروژن کرد. تعیین را ایزوتوپ هر نسبی فراوانی میتوان جرمی طیفسنج دستگاه از استفاده با نیست یکسان طبیعت در ایزوتوپها فراوانی 3- متداول چقدر عنصر ایزوتوپهای دیگر به نسبت ایزوتوپ یک اینکه اندازهگیری از است عبارت عنصر یک ایزوتوپ نسبی فراوانی نسبی: فراوانی دارد. وجود طبیعت در ایزوتوپها دیگر به نسبت ایزوتوپ آن از چقدر یا است کمیاب( )یا نکته است. تغییر قابل جدید نسبی فراوانیهای کشف حسب بر و نیست ثابتی عدد عنصر یک ایزوتوپهای از یک هر نسبی فراوانی پروتون 3 الکترون 3( 6 3 Li دومی و درصد 94 فراوانی با نوترون( 4 و پروتون 3 الکترون )3 7 3 Li اولی اس ت. ایزوتوپ 2 دارای :لاثملیتیم است. درصد 6 فراوانی با نوترون( 3 و اتم کنیم: بیان را زیر نکات میتوانیم جدول این به توجه :لاثمبا 1 7 H 1 6 H 1 5 H 1 4 H 1 3 H 1 2 H 1 1H ثانیه / ثانیه 2/ ثانیه 9/ ثانیه 1/ سال 12/32 پایدار پایدار نیمعمر ناچیز صفر )ساختگی( صفر )ساختگی( صفر )ساختگی( صفر )ساختگی( 0/ /9885 فراوانی درصد طبیعت در الکترون تعداد - 4 دورهای جدول در موقعیت - 3 پروتون تعداد 2- اتمی عدد 1- : H ایزوتوپهای بین مشابه موارد الف( فراوانی درصد 4- نیمعمر 3- نوترون تعداد 2- جرمی عدد - 1 : X ایزوتوپهای بین متفاوت موارد نمیشوند. یافت طبیعت در و هستند ساختگی دیگر ایزوتوپ 4 دارد. وجود 1 3 H و 1 2 H 1 1 H طبیعی ایزوتوپ سه مخلوط این در ب( شیمى

30 74 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا دارد. را پایداری کمترین و نیمعمر کوتاهترین 1 7 H ایزوتوپ پ( دارند. پرتوزایی خاصیت و ناپایدار هستة 1 7 H و 1 6 H 1 5 H 1 4 H 1 3 H ایزوتوپ پنج ت( میشوند. متالشی زمان گذشت با و است 1/5 از بیشتر پروتونها به نوترونها شمار نسبت 1 7 H و 1 6 H 1 5 H 1 4 H 1 3 H ایزوتوپ پنج هستة در ث( است. پایدارتر ایزوتوپ آن باشد بیشتر طبیعت در ایزوتوپ یک فراوانی درصد که میزان هر به ج( میدانید آیا پژوهش گران نمونه برای میزنند تخمین را عتیقهه ا و قدیمی اش یای س ن آن از اس تفاده با و دارد پرتوزایی خاصیت 14 6 C کرب ن ایزوت وپ تعیین و سیبری کوههای در )Pazyryk( پازیریک نام به فرش ی شدن پیدا با اما است بوده فرشبافی صنعت مهد مصر کش ور که میپنداش تند 14 C از استفاده با آن قدمت است. بوده ایران آن مهد و دارد تعلق پیش سال 2500 به فرش این که شد مشخص دارند. متفاوت جرمی عدد و يکسان اتمی عدد که هستند عنصر يک اتمهای ايزوتوپها )1(: گزینة هستند. ایزوتوپ چند از مخلوطی منیزیم مانند طبیعی عنصرهای اغلب )2(: گزینة نیستند. یکدیگر مشابه عنصر یک اتمهای همة عنصر یک برای مختلف ایزوتوپهای وجود بهدلیل )3(: گزینة است. درصد 94 سنگینتر ایزوتوپ فراوانی و درصد 6 سبکتر ایزوتوپ فراوانی که دارد ایزوتوپ دو لیتیم )4(: گزینة س ایر میان در را طبیعی فراوانی بیشترین که Mg ایزوتوپ و اس ت 12 برابر منیزیم ایزوتوپهای تم ام اتمی ع دد ةنیزگ میباشد. نوترون 12 دارای خود هستة در دارد ایزوتوپها ةنیزگ ë¹w#N¼U»qÄH#ºH»HoÎ سنگین ایزوتوپ فراوانی درصد = 100 IÀN¼U»qÄH#ºH»HoÎ# ¼µ\ سنگین ایزوتوپ فراوانی درصد = = 25 % 24 الکترون 3( 6 3 Li دومی و درصد 94 فراوانی با نوترون( 4 و پروتون 3 الکترون )3 7 3 Li اولی است: ایزوتوپ 2 دارای لیتیم ةنیزگ است. سبکتر ایزوتوپ برابر 15/7 سنگینتر ایزوتوپ فراوانی درصد درصد. 6 فراوانی با نوترون( 3 و پروتون 3 هستند. درست )ت( و )پ( )الف( عبارتهای ةنیزگ دارد. ناپایدار هستة ایزوتوپ این بنابراین است 1/5 از بزرگتر پروتون به نوترون تعداد نسبت آن در و دارد نوترون دو 1 3 H ایزوتوپ 7 این از میباش ند. س اختگی آنها از عدد 4 و دارند وجود طبیعت در آنها از عدد 3 که دارد ایزوتوپ 7 هیدروژن اتم ةنیزگ میباشد. 7H< 4H< 6H< 5H< H بهصورت آنها نیمعمر ترتیب ناپایدارند. بقیه و دارند پایدار هستة ایزوتوپ 2 فقط ایزوتوپ هستند. صحیح )ت( و )پ( )الف( عبارتهای ةنیزگ دارند. پایدار هستة 1 2 H و 1 1 H ایزوتوپ 2 فقط H اتم ایزوتوپ 7 بین از )الف(: عبارت میباشد. 7H< 4H< 6H< 5H< H بهصورت H اتم پرتوزا ایزوتوپهای ماندگاری زمان ترتیب )ب(: عبارت دارد. را پایداری میزان کمترین 1 7 H ایزوتوپ H اتم ایزوتوپ 7 بین از )پ(: عبارت میباشد. 1 2 H و 1 1 H به مربوط H اتم ایزوتوپ 7 بین در فراوانی بیشترین )ت(: عبارت هستند. ساختگی آنها از عدد 4 و دارند وجود طبیعت در آنها از عدد 3 که میباشد ایزوتوپ 7 دارای H اتم )ث(: عبارت نوترون تعداد نس بت کمترین ایزوتوپ دو این در دارند. را پایداری بیشترین 1 2 H و 1 1 H هیدروژن ایزوتوپهای بین در ةنیزگ دارد. وجود دیگر ایزوتوپهای با مقایسه در پروتون به گزینهها: سایر بررسی و بماند باقی نخورده دس ت میتواند زمانی مدت چه تا یادش ده ایزوتوپ که میدهد نش ان ایزوتوپ هر»نیمعمر«ماندگاری زمان )1(: گزینة کند. حفظ را خود ماهیت هسته دارد. را هستهای شکافت واکنش در شرکت توانایی ناپایدار ایزوتوپ هستة )2(: گزینة میشود. خارج هسته از پرانرژی ذرات تعدادی هم و میشود آزاد انرژی زیادی مقدار هم ناپایدار ایزوتوپهای هستة شدن متالشی هنگام در )3(: گزینة پرانرژی ذرات و میکنند آزاد زیادی انرژی هس ته شدن متالشی اثر در یعنی هس تند پرتوزا ناپایدار ایزوتوپهای هس تة ةنیزگ میکنند. تولید شیمى

31 b= d, a c= ةنیزگ b ( 2+ c) = ad 2b+ bc= ab 2+ c= a a c= 2 b = d گزینهها: سایر بررسی است. همراه زیاد انرژی تولید با که است فرایندی هسته شکافت )1(: گزینة است. صحیح هستهها...اغلب برای جمله این کنید دقت )2(: گزینة هب باشد کم خیلی ایزوتوپ نیمعمر اگر دارد. مستقیم رابطة ایزوتوپ فراوانی با ایزوتوپ یک پایداری میزان گفت میتوان کلی بهطور )3(: گزینة میشود. نصف آن مقدار نیمعمر زمان طول در و بوده ناپایدار ایزوتوپ که است این معنای هستند. درست )ث( و )ت( )پ( )ب( عبارتهای 3 53 ةنیزینة هستند. ایزوتوپ فاقد اتمها برخی زیرا ندارند. یکسانی جرم سازنده اتمهای معین عنصری از طبیعی نمونه یک در اوقات اغلب کنید دقت )الف(: عبارت نمیباشند. یکسان اتمها همة منیزیم عنصر نمونه یک در پس میباشد 26 و جرمی عدد با ایزوتوپ نوع 3 دارای منیزیم عنصر )ب(: عبارت دربیاید. رنگ نقرهای نواری ورقههای شکل به میتواند منیزیم عنصر )پ(: عبارت آن در را الکترون و پروتون نوترون تعداد میتوان میباشد اتمی عدد و جرمی عدد شامل که عنصر هر شیمیایی نماد از استفاده با )ت(: عبارت کرد. تعیین اتم میباشد. A Z E بهصورت اتمها همگانی نماد و است عنصر معنای به Element کلمه )ث(: عبارت دارند. تفاوت هم با چگالی مثل جرم به وابسته فیزیکی خواص برخی در عنصر یک ایزوتوپهای 3 54 ةنیزینة گزینهها: سایر بررسی یک ایزوتوپهای همة بین در اتمی عدد چون و دارد بس تگی عنصر آن الکترونی آرایش و اتمی عدد به عنصری هر ش یمیایی خواص )1(: گزینة میباشد. یکسان نیز آنها شیمیایی خواص پس است یکسان عنصر سپ دارند یکسانی اتمی عدد همگی عنصر یک ایزوتوپهای و شدهاند چیده اتمی عدد براساس عناصر دورهای جدول در که آنجا از )2(: گزینة بگیرند. قرار دورهای جدول خانه یک در باید منیزیم عنصر ایزوتوپ سه هر برابر هم با ایزوتوپها اتمی عدد طرفی از است. آنها جرمی عدد و ایزوتوپها جرم در تفاوت فیزیکی خواص برخی در تفاوت علت )4(: گزینة است. آنها نوترونهای تعداد در تفاوت جرمی عدد در تفاوت علت پس است یکسان آنها در پروتونها تعداد یعنی است هستند. درست عبارتها همة ةنیزگ عبارتها: بررسی یافت طبیعی نمونه یک در یعنی ش وند س اخته باید بقیه و هس تند س اختگی غیر ایزوتوپ 3 فقط موجود ایزوتوپ هفت بین از )الف(: عبارت نمیشوند. است. ناپایدارتر ایزوتوپها سایر از همچنین و بوده نیمعمر کمترین دارای 7 جرمی عدد با ایزوتوپی )ب(: عبارت میباشد. رادیوایزوتوپ 5 دارای عنصر این و میشود گفته رادیوایزوتوپ ناپایدار و پرتوزا ایزوتوپهای به )پ(: عبارت اس ت. بیشتر آن پایداری میزان که اس ت این نش اندهندة باش د بیشتر طبیعت در ایزوتوپ یک فراوانی درصد که چقدر هر )ت(: عبارت داشت. خواهند بلندتری نیمعمر باشند پایدارتر هرچه پرتوزا ایزوتوپهای است. 15 / از کمتر و میباشد /1 33 برابر پروتونها به نوترونها شمار نسبت 14 6 C ایزوتوپ در کنید دقت ةنیزگ گزینهها: سایر بررسی شد. مشخص ( 14 6 (C کربن پرتوزای ایزوتوپ کمک به پازیریک فرش قدمت )1(: گزینة است. بوده ایران فرشبافی مهد که بردند پی پژوهشگران پازیریک فرش کشف با اما است بوده فرشبافی مهد مصر که بود این بر تصور )2(: گزینة میشود. استفاده پازیریک فرش مثل قدیمی اشیاء قدمت تعیین برای 14 6 C پرتوزایی خاصیت از )3(: گزینة ةنیزگ بشر ساخت عنصر نخستین تکنسیم 6 هستند. ساختگی دیگر عنصر 26 که معناست بدان این میشوند یافت طبیعت در عنصر 92 تنها که شده شناخته عنصر 118 تاکنون 1- داشتهاند. را جدید عنصرهای ساختن برای کافی انگیزة عنصر هر فرد به منحصر کاربردهای یافتن با همواره شیمیدانها 2- شیمى

32 76 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا تصویربرداری در رادیوایزوتوپ این و پرتوزاست تکنسیم شد. ساخته هستهای )راکتور( واکنشگاه در بودکه عنصری نخستین ( Tc) تکنسیم -3 دارد. ویژهای کاربرد پزشکی و دارد مشابهی اندازة است Tc حاوی که یونی با یدید یون زیرا میشود. اس تفاده تیروئید غدة تصویربرداری برای ( Tc) تکنس یم از -4 میشود. فراهم تصویربرداری امکان تیروئید غدة در یون این مقدار افزایش با میکند. جذب نیز را یون این یدید جذب هنگام تیروئید غدة نیا ماندگاری زمان که آنجا از ش ود. س اخته هس تهای واکنشهای از اس تفاده با و مصنوعی بهطور باید جهان در موجود تکنس یم همة 5- کرد. نگهداری طوالنی مدت برای و تهیه را عنصر این از زیادی مقادیر نمیتوان دارد( کوتاهی )نیمعمر است کم رادیوایزوتوپ است: زیر بهشکل مس رادیوایزوتوپ مولد از نمونهای میکنند. مصرف سپس و تولید هستهای مولد یک با نیاز به بسته را تکنسیم 6- اما کند تولید طال میتواند انسان فیزیک و شیمی علم پیشرفت با است. بوده بشر دیرینة آرزوی طال( به دیگر عنصرهای )تبدیل کیمیاگری 7- ندارد. اقتصادی صرفة که است زیاد اندازهای به آن تولید هزینة کتاب از فراتر است: زیر پدیدة چهار حاصل هستی جهان در عنصر 92 ایزوتوپهای نسبی فراوانی کیهانشناسی استاندارد مدل براساس آمدند. بهوجود بریلیم و لیتیم هلیم هیدروژن یعنی نخستین عنصر چهار یا سه آن پی در که نخستین هستهای ترکیب الف( آورد. پدید را آهن( عنصر )تا بعدی عنصر دو و بیست که ستارهای هستهای ترکیب ب( زیاد بسیار مقدار به که بریلیم و لیتیم عنصرهای با )بهویژه را ستارهای بین محیط شده یاد عنصرهای هستههای آن طی در که پراش پدیدة پ( نمودهاند. پر میشوند( یافت کیهانی تابش در هب را آهن از سنگینتر عنصرهای تمام نواخترها ابر بهویژه مرگ حال در س تارههای روی بر عنصرها این هس تة آن در که نوترون تس خیر ت( آوردند. بهوجود آرام یا سریع روش دو هستند. درست )ت( و )پ( )الف( عبارتهای میشود. تولید هستهای واکنشهای طی هستهای واکنشگاههای در که است بشر ساخت عنصر نخستین تکنسیم )الف(: عبارت میزان! هر به نه اما میشود جذب تیروئید غدة توسط و دارد یدید یون مشابه اندازهای تکنسیم عنصر حاوی یون )ب(: عبارت دارد. فوقالعادهای اهمیت پزشکی تصویربرداری در و است رادیوایزوتوپ یک تکنسیم عنصر )پ(: عبارت است. 13 / برابر پروتون به نوترون شمار نسبت و میشود یافت نوترون 56 و پروتون 43 عنصر این در )ت(: عبارت وجود عنصر این برای معدنی منبع هیچ و شده س اخته مصنوعی بهصورت جهان در موجود تکنس یم عنصر مقادیر همه که کنید دقت )ث(: عبارت ندارد. شیمى

33 نکته زیاد مقادیر نمیتوان و کمیدارد ماندگاری تکنسیم است. شده ساخته مصنوعی عنصر نخستین و تکنسیم عنصر عنصر این ةنیزگ میکنند. مصرف و تولید هستهای مولد یک با را آن باشد نیاز جا هر و کرد نگهداری و تولید را آن 14 6 C ایزوتوپ از پازیریک فرش قدمت تعیین برای تکنسیم(. )نه میشود استفاده هستند. نادرست )ث( و )الف( عبارتهای ةنیزگ عبارات: بررسی توانایی )دانشمندان بسازند. را نمیشود یافت طبیعت در که عنصری 26 توانستهاند هستهای واکنشهای از بهرهگیری با دانشمندان )الف(: عبارت دارند.( نیز را طبیعی عناصر ساخت شد. ساخته که است مصنوعی عنصر نخستین و نمود مصرف و تولید هستهای مولد یک با را تکنسیم میتوان باشد الزم جا هر )ب(: عبارت هستند. همراه زیادی انرژی تولید با هستهای واکنشهای )پ(: عبارت یافت. تحقق طال( به دیگر عنصرهای )تبدیل کیمیاگری بنابراین و کند تولید طال توانست انسان فیزیک و شیمی علم رشد با )ت(: عبارت میشوند: یافت طبیعت در آن عنصر 92 جدول عنصر 118 از که آن به توجه با )ث(: عبارت 118 ( o~¹ ) 100 () % x 78% 92 ( o~ ¹ ) x () % هستند. درست عبارتها همة ةنیزگ بسازند. اتمی راکتورهای در را جدید عنصرهای شیمیدانها تا شد سبب عامل این که دارد فردی به منحصر کاربرد عنصر هر )الف(: عبارت مینمایند. مصرف و تولید هستهای مولد یک با را آن باشد نیاز که جا هر در بلکه کرد نگهداری و ساخت را تکنسیم از زیادی مقادیر نمیتوان )ب(: عبارت دارد. قرار گلو زیر در که است شکل پروانهای غدهای تیروئید )پ(: عبارت نیست. امکانپذیر آن انبوه تولید زیاد هزینههای بهدلیل اما کند تولید طال میتواند انسان فیزیک و شیمی علم پیشرفت با )ت(: عبارت میشود. فراهم آن از تصویربرداری امکان تیروئید غدة در تکنسیم حاوی یون مقدار افزایش با ةنیزگ ةنیزگ بیماریها تشخیص و غنیسازی 7 اورانیم غنیسازی زا امروزه است. کرده آنها از بهرهگیری و مهار به موفق را بش ر فناوری و دانش پیشرفت اما هس تند خطرناک بس یار اگرچه رادیوایزوتوپها میشود. استفاده اتمی نیروگاههای در سوخت و کشاورزی پزشکی در رادیوایزوتوپها میرود. کار به اتمی راکتورهای سوخت عنوان به اغلب ( 235 (U آن ایزوتوپهای از یکی تنها که است پرتوزایی فلز شناختهشدهترین اورانیم 1- در را آن مقدار شدند موفق بسیار تالش با ایران هستهای دانشمندان است. کمتر درصد 0/7 از طبیعی مخلوط در 235 U ایزوتوپ فراوانی 2- میشود. گفته ایزوتوپی غنیسازی فرایند این به دهند. افزایش عنصر این ایزوتوپهای مخلوط است. هستهای سوخت تولید چرخة در مهم مراحل از یکی اورانیم غنیسازی فرایند 3- نیاز مورد الکتریکی انرژی از بخشی میتوان صنعت این گسترش با و است شده ثبت جهان هستهای کشورهای دهگانة فهرست در ایران نام 4- نمود. تأمین را کشور شیمى

34 78 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا میشود. استفاده خون گردش دس تگاه از تصویربرداری برای که اس ت رادیوایزوتوپ یک 59 Fe اتم 5- دارند. وجود هموگلوبین ساختار در آن یونهای زیرا کتاب از فراتر در باال سرعت با استوانهای محفظة یک در زرد( )کیک هگزافلوراید اورانیم روش این در است. گاز س انتریفیوژ اورانیم غنیس ازی متداول روش میشود. 235 اورانیم از باالتر حجمی جرم با ایزوتوپهای شدن جدا باعث کار این میگیرد. قرار مرکز از گریز شرایط هستهای زبالههای میآید. شمار به هستهای صنایع چالشهای جمله از آنها دفع رو این از هستند خطرناک و دارند پرتوزایی خاصیت هنوز اتمی راکتورهای پسماندهای بیماریها تشخیص بیماریهاست. درمان و تشخیص رادیوداروها کاربردهای از یکی دارند. سریع و عادی غیر رشد که هستند یاختههایی سرطانی تودههای میشود. گفته رادیودارو باشد داشته وجود رادیوایزوتوپ یک آن ساختار در که دارویی هر به رادیودارو: نکته رادیوایزوتوپی جزء 2- شیمیایی جزء 1- است: جزء دو دارای رادیودارو هر میگویند. نشاندار گلوکز پرتوزا اتم حاوی گلوکز به و تزریق طریق از یا و خوراکی بهص ورت معموال رادیوداروها بیماری: خیص تش فرایند عضو سوی به مختلفی روشهای به و میش وند وارد بدن درون به استنش اق همچنین نوع براساس میشود جمع هدف عضو در رادیودارو که وقتی میش وند. هدایت هدف منتش ر با و مانده باقی محل همان در معینی زمان مدت تا آن وی ژة کارک رد و دارو دستگاه توسط ش ده منتش ر پرتوهای این میدهد. انجام را خود مأموریت پرتو کردن در میگیرد. قرار بررسی مورد معالج پزشک توسط سپس و میشوند نمایان آشکارساز کار از یا بدن متابولیکی فرایندهای طریق از رادیوداروها از حاصل باقیماندة مواد انتها میگردد. خارج بدن از یا و میافتد نکته افرادی اغلب رو این از دارد. پرتوزا مواد توجهی قابل مقدار قلیان و سیگار دود هستند. سیگاری میشوند دچار ریه سرطان به که و معمچول گلو ز تجمچع پرتوزا اتم حاوي گلو ز سرطاهن تودة دلاير پرتو آش الايرساز پرتوزا اتم حاوي گلو ز سرطاهن توده کتاب از فراتر بود. برکلی در کالیفرنیا دانشگاه در لوسمی درمانی جهت 1937 سال در رادیواکتیو مواد از کلینیکی استفادة اولین 1- تهیه آن از تصاویری س رطانی( غدة )مثال هدف ارگان در آنها تجمع و رادیوداروها هدایت با میتوان که دریافتند دانش مندان بعد س الها 2- کرد. کمک دیده آسیب بافت درمان به یا و نمود کردند. استفاده قلبی بیماریهای تشخیص جهت رادیوداروها از 1980 دهة سالهای در 3- میشود. گستردهای بسیار استفادة سرطان انواع درمان و تشخیص در رادیوداروها از امروزه 4- میدانید آیا و است اندک بسیار شده تابش پرتوهای میزان البته میشود. یافت همهجا در پرتوزا مواد از کمی بس یار مقادیر که میدهد نش ان پژوهشها 1- نمیگذارد. اثری ما سالمت بر معمول بهطور بیجن گاز سنگینترین و بیمزه بیبو بیرنگ گازی رادون است. رادون گاز میشود یافت ما زندگی در که پرتوزا مواد فراوانترین از یکی 2- است. طبیعت در موجود ترکهای و منافذ به الیهها آن در زیاد فشار و دما دلیل به و میشود تولید هستهای واکنشهای در زمین زیرین الیههای در پیوسته رادون گاز 3- میکند. نفوذ زمین پوستة سازندة سنگهای در موجود است. شده تشکیل 234 ایزوتوپ ناچیزی مقدار و 235 ایزوتوپ درصد 0/7 از کمتر 238 ایزوتوپ وزنی درصد 99/3 حدود از طبیعی اورانیم تأمین بر عالوه پرتوزا ایزوتوپهای ضمنا میکند. آزاد زیادی انرژی و میشود شکافته خاص شرایط در 235 اورانیم فقط که است حالی در این دارند. و کشاورزی پزشکی کاربردهای انرژی شیمى

35 میکنند. کامل بهدرستی را خالی جای عبارتها همة ةنیزگ 0/7 از کمتر از میتواند 235 اورانیم که فراوانی مقدار است هستهای سوخت تولید در مراحل مهمترین از یکی که ایزوتوپی غنیسازی فرایند در است(. ایران کشور 10 این از یکی که دارند را آن انجام توانایی دنیا در کشور 10 )فقط یابد افزایش درصد 20 حدود به اولیه نمونة در درصد این از میش وند. تبدیل هس تند خطرناک و پرتوزا غالبا که دیگر عنصرهای برخی به پرتوزا عنصرهای اتمی راکتورهای در 3 64 ةنیزینة میآید. بهشمار هستهای صنایع چالشهای از آنها دفع رو بهرهگیری و مهار به موفق را بشر فناوری و دانش پیشرفت اما میرسند نظر به خطرناک بسیار اگرچه پرتوزا ایزوتوپهای ةنیزگ است. کرده آنها از جزء که است رادیوایزوتوپی جزء و ش یمیایی جزء دارای است( ش ده نش اندار گلوکز منظورمان اینجا )در رادیودارو هر ةنیزگ سلولهای شوند. جذب سرطانی سلول توسط میتوانند معمولی گلوکز هم و نشاندار گلوکز هم بنابراین میشود سرطانی تودة جذب آن شیمیایی نمیکند. مختل را سرطانی تودة از تصویربرداری است طبیعی سلولها این عملکرد چون ولی میکنند جذب را نشاندار گلوکز نیز غیرسرطانی هستند. سیگاری ریه سرطان به مبتالیان اغلب دلیل همین به دارد پرتوزا مواد توجهی قابل مقادیر قلیان و سیگار دود ةنیزگ گزینهها: سایر بررسی امکان و میگیرند قرار قرمز گلبول در هموگلوبین مولکول س اختار در آن یونهای که میباش د رادیوایزوتوپ یک 59 Fe ایزوتوپ )1(: گزینة میآورد. فراهم را خون گردش دستگاه از تصویربرداری مییابد. تجمع سرطانی تودههای در خون به تزریق از پس که میشود گفته نشاندار گلوکز پرتوزا اتم دارای گلوکز مولکول به )3(: گزینة میباشند. پرتوزا و ناپایدار رادیوایزوتوپهای دارای دو هر فسفر و آهن عناصر )4(: گزینة است. بیمزه و بیبو بیرنگ گازی رادون گاز 3 68 ةنیزینة میباشند. درسی کتاب متن عین جمالت سایر هستند. درست )پ( و )الف( عبارتهای ةنیزگ در فرد هر طبیعی پرتوگیری از درصد 55 حدود است. رادون گاز میشود يافت ما زندگی در که پرتوزا مواد فراوانترين از يکی )الف(: عبارت است. فرد زندگی محل اطراف در رادون گاز وجود از ناشی سال طول است. طبیعت در موجود نجیب گاز سنگینترين و بیمزه و بیبو بیرنگ گازی رادون )ب(: عبارت میشود. تولید هستهای واکنشهای طريق از زمین زيرين اليههای در پیوسته رادون گاز )پ(: عبارت سنگهای در موجود ترکهای و منافذ به اليهها آن در زياد فشار و باال دمای بهدلیل زمین زيرين اليههای در شده تولید رادون گاز )ت(: عبارت میکند. نفوذ زمین پوستة سازندة هستند. درست )ث( و )ت( )پ( عبارتهای ةنیزگ خود زادگاه از خورشیدی سامانة از خروج از پیش وویجر 1 که است تصویری آخرین کیلومتری میلیارد چهار از زمین کره تصویر )الف(: عبارت است. گرفته خود زادگاه از تصاویری نیز خورشیدی سامانة از خروج از پس واقع در است. گرفته دربارة توانستهاند خود پژوهشهای و تالشها با دانشمندان که کرد اس تنباط میتوان درسی کتاب در ش ده گفته مطالب براس اس )ب(: عبارت آورند. بهدست اطالعاتی عنصرها پیدایش روند و میدهند رخ ستارهها درون که فرایندهایی طبیعت در دیگر عنصر 26 و میش ود یافت طبیعت در آن عنصر 92 فقط بین این از که اس ت ش ده ش ناخته عنصر 118 تاکنون )پ(: عبارت نمیشوند. یافت میشود. مشخص نیز عنصر آن اتمی زیر ذرههای تعداد نماد این در میدهند. نشان ویژهای نماد با را عنصر هر )ت(: عبارت حدود انرژی تولید برای هیدروژن مصرف سرعت پس میشود تبدیل انرژی به ماده تن میلیون 5 حدود خورشید سطح در ثانیه هر در )ث(: عبارت است. دقیقه بر تن میلیون 300 هستند. درست )پ( و )ب( )الف( عبارتهای ةنیزگ میشود. تبدیل انرژی به ماده E = mc2 رابطة طبق که بفهمد توانست خود مطالعات و بررسی با اینشتین )الف(: عبارت است. شده ساخته بشر توسط که است عنصری نخستین عنصر این که میکنند استفاده تیروئید غدة تصویربرداری برای تکنسیم عنصر از )ب(: عبارت ار آنها میان تفاوت و میکنند جذب را نش اندار غیر گلوکز هم و نشاندار گلوکز هم انس ان( بدن )س لولهای تومور س لولهای )پ(: عبارت نمیدهند. تشخیص است. درصد 0/7 از کمتر طبیعت در میرود کار به اتمی راکتور سوخت بهعنوان که اورانیم از ایزوتوپی فراوانی )ت(: عبارت است. شده بیان درستی به )ت( و )ب( عبارتهای ةنیزگ میشود. استفاده عتیقه و قدیمی اشیای سن تخمین برای دارد پرتوزایی خاصیت که 14 کربن- از )الف(: عبارت دارد. کاربرد تیروئید غدة از تصویربرداری برای پزشکی در و است یدید یون هماندازة تکنسیم حاوی یون )ب(: عبارت!!! 56 Fe نه میرود کار به تصویربرداری برای 59 Fe ایزوتوپ کنید دقت )پ(: عبارت ایزوتوپی غنیسازی فرایند با دانشمندان که میرود کار به اتمی راکتور سوخت بهعنوان 235( )ایزوتوپ اورانیم ایزوتوپهای از یکی )ت(: عبارت دهند. افزایش اتم این ایزوتوپهای مخلوط در را آن مقدار توانستهاند شیمى

36 80 ناهیک هاگداز یابفلا یتسه - لصف لوا ندارد. اقتصادی صرفة آن تولید و نیافته چشمگیری کاهش طال عنصر تولید هزینة هنوز فیزیک و شیمی علم پیشرفت با هماکنون ةنیزگ گزینهها: سایر بررسی حطس در دو هر پس میشود فراهم طال و آهن مثل س نگینتر عنصرهای تشکیل برای ش رایط ش ود بیشتر س تارهای دمای هرچه )1(: گزینة میشوند. تشکیل باال دمای با ستارهای عنصری 92 ترتیب این به و میشود فراهم طال و آهن مثل سنگینتر عنصرهای تشکیل برای شرایط شود بیشتر ستارهای دمای هرچه )2(: گزینة هستند. طبیعت در موجود عنصر 92 جزو دو هر آهن و طال عنصر بنابراین میآیند. پدید میشوند یافت طبیعت در که 59 Fe پرتوزای ایزوتوپ از )3(: گزینة کرد. استفاده خون گردش دستگاه از تصویربرداری برای رادیودارو بهعنوان میتوان است. نادرست )ب( عبارت تنها ةنیزگ این از یکی کردند. ایجاد را س حابی نام به ش کل گازی مجموعهای و ش ده متراکم هلیم و هیدروژن گازهای عظیم انفجار حین در )الف(: عبارت است. ستارهها زایش محل که است عقاب سحابی سحابیها 3 بار با آنیونی میتواند فسفر رادیوایزوتوپ پس دارند یکس انی ش یمیایی خواص عنصر یک ایزوتوپهای تمامی که کنید دقت )ب(: عبارت منفی( بار 2 )نه کند. تولید دارند. سریع و غیرعادی رشد که هستند یاختههایی سرطانی تودههای این است. سرطانی تودههای تشخیص رادیوداروها کاربردهای از یکی )پ(: عبارت است. شده داده نشان بهصورت جهان در عنصرها تشکیل کلی فرایند درسی کتاب 4 صفحة 2 شکل اساس بر )ت(: عبارت طبیعی عنصرهای اغلب کنید دقت دارند. متفاوتی جرمی عدد و یکسان اتمی عدد که هستند عنصر یک اتمهای ایزوتوپها ةنیزگ هستند. ایزوتوپ چند از مخلوطی گزینهها: سایر بررسی میدهند. تشکیل آن سبکتر ایزوتوپهای را لیتیم ایزوتوپهای درصد 6 )1(: گزینة است. هستهای سوخت تولید چرخه مراحل مهمترین از فرایند این دهند. انجام را اورانیم ایزوتوپی غنیسازی فرایند توانستند ایرانی دانشمندان )2(: گزینة میشود. یافت ما زندگی در که است پرتوزایی مواد فراوانترین از یکی رادون گاز )3(: گزینة ةنیزگ عنصرها طبقهبندی 8 طبقهبندی از استفاده با واقع در میکند. آسانتر را تحلیل و بررسی که است علمی مفاهیم یادگیری در پایه مهارتهای از یکی کردن طبقهبندی یافت. دسترسی اطالعات به آسانتر و سریعتر بتوان تا میکنند سازماندهی مناسبی شیوة به را دادهها و یافتهها آنها به جدول این دادهاند. قرار هم کنار ویژه چیدمانی با جدولی در مالک و معیار یک براس اس را شده ش ناخته عنصر 118 ش یمیدانها 1- کنند. پیشبینی را گوناگون عنصرهای رفتار آن براساس و آورند بهدست را عنصرها ویژگیهای از ارزشمندی اطالعات تا میکند کمک شیمى